Apo Abogado,
Kalpasan ti lima a tawen a panagtrabahok, nagikkatak a kas cashier iti maysa a department store iti Manila ta naalaak ngamin a cashier iti maysa met laeng a department store iti Singapore. Ginundawayakon daytoy nga oportunidad ta barbareng sumayaat ti panagbiagmi, aglalo ket maysaak a single mom nga addaan iti dua a babassit nga annak. Indiaya da tatang ken nanangko nga isuda pay laeng ti mangaywan kadagiti annakko bayat ti panagtrabahok iti Singapore.
Imbaga ti Human Resources ti kompaniami nga adda maalak a final pay gapu iti panagikkat wenno panag-resign-ko. Ana kadi daytoy a final pay ken dagiti masapul nga maammuak a kas maysa a nagikkat nga empleado, Apo Abogado? --Maybelle
DAGITI VLOGGER ITI AMIANAN 15: Intayon Makiwatwat Idiay Bagulin!
Patgek a Maybelle,
No agikkat ti maysa nga empleado iti maysa a kompania, gagangay a di maliklikan a tumaud ti isyu wenno parikut iti final pay wenno maudi a sueldo— a maawagan no dadduma iti “last pay” wenno “back pay.” Ngem ipasigurado ketdi ti “right to final pay” wenno karbengan iti final pay a dagiti nagikkat nga empleado, awatenda amin a kompensasion a maipaay kadakuada.
Naikeddeng iti paglintegantayo a ti “maudi a sueldo,” isu ti “gatad wenno pakabuklan ti amin a tangdan wenno dagiti benepisio ti maysa nga empleado, ania man ti makaigapu iti pannakaisinana iti kompania a kas koma ti resignation (panagikkat), retirement (panagretiro), pannakaikkat (retrenchment, redundancy), ken dadduma pay. Ad-adda met a mapagsasaritaan ti final pay no nagikkat wenno nag-resign ti maysa nga empleado.
Sagudayen ti Department of Labor and Employment (DOLE) Advisory No. 06-20, masapul nga ited dagiti employer kadagiti nagikkat wenno simmina nga empleadoda ti final pay wenno ti maudi a sueldoda iti uneg ti tallopulo (30) nga aldaw kalpasan ti petsa ti panagikkatda wenno pannakaisinada iti kompania. Nupay kasta, mabalin nga ited dagiti kompania ti maudi a sueldo ti maysa nga empleado sakbay wenno iti labes ti nadakamat a panawen agbatay iti annuroten iti kompania a nailanad iti indibidual wenno kolektibo a katulaganda (Collective Bargaining Agreement [CBA] ) a nangikeddeng no kaano nga awaten ti empleado iti final pay-na. Adda pay ti makunkuna a clearance procedure ti employer a mabalin laeng a maited dayta a final pay no awanen dagiti sungsungbatan (accountabilities) ti empleado a kas koma no nakautang iti kompania. Ngarud, no adda utang ti empleado, masapul a bayadanna sakbay a maited kenkuana ti last pay-na. Mabalin met a maikissay ti utangna iti final pay-na.
Iti Civil Code of the Philippines babaen ti topiko a Law on Obligations and Contracts, kunana a ti maysa a tao, kas koma ti employer, masapul a bayadanna ti ania man a serbisio nga inted ti maysa nga empleado kenkuana babaen ti katulaganda.
Top of Form
Ti kasayaatan nga aramiden ti nag-resign wenno naisina nga empleado ket kasaritana ti Human Resources Department wenno HR maipanggep kadagiti masapul a maammuanna maipanggep iti final pay ken tapno naparpardas ti pannakaited kenkuana ti final pay.
Daytoy ti listaan no ania dagiti rumbeng a mairaman iti maudi a sueldo wenno final pay:
1. Unpaid earned salary. Ti pro-rated wenno katukad a maudi a sueldo ket kapada ti no mano nga aldaw a panagtrabaho ti empleado agingga iti kaudian a cut-off.
2. Leave Conversions. Mairaman iti leave conversions dagiti saan a nausar wenno naaramat a lima (5) nga aldaw a Service Incentive Leaves (SIL) a gagangay nga it-ited ti kompania kadagiti empleado iti kada tawen. No adda polisia ti kompania a dagiti saan a nausar a Vacation Leaves (VL), Sick Leaves (SL) ken dadduma pay a leaves kabayatan ti kaadda ti maysa nga empleado iti kompania ket mabayadan no agikkat wenno sumina daytoy iti kompania, masapul a maipatungpal daytoy a polisia wenno annuroten.
3. Pro-rated 13th Month Pay. Kalpasan a nagikkat, simmina wenno pimmanaw ti empleado iti kompania, maited kenkuana ti 13th month pay. Agpannuray ti gatad iti no mano a bulan a panagtrabaho ti empleado iti kompania sakbay nga agpatingga ti agdama a tawen.
4. Separation Pay (no mayaplikar). Maited daytoy a bayad a katukad ti maysa wenno kagudua a bulan a sueldo iti kada tawen a panagtrabaho ti empleado iti kompania kadagiti naikkat iti kompania gapu ti retrenchment (gapu ta nalugi wenno maluglugi ti kompania), redundancy (mapasamak no adda dua wenno ad-adu pay nga empleado nga agpada ti akemda ket masapul nga ikkaten ti kompania iti maysa kadakuada wenno ad-adu pay tapno bumassit ti gasto ti kompania), panagserra ti kompania a saan a maigapu iti pannakalugi a kas koma no saanen a kayat ti employer ti agnegosio ket iserranan ti kompaniana, pannakaikkat gapu iti sakit, ken pannakayinstolar dagiti ramit a mangikabassit iti gasto ti kompania (kas iti panagusar iti Artificial Intelligence (AI) robotic installers ken dadduma pay a gadget a mangikkat iti pannakipaset ti tao iti manual a proseso)
5. Retirement Pay (no mayaplikar). Iraman dagiti dadduma nga employer ti retirement pay a kas paset ti final pay ti maysa nga empleado. Masapul nga umawat dagiti agtawen iti 60 iti sueldo iti panagretiro a kapada ti di kumurang a kagudua ti sueldoda para iti tunggal tawen ti serbisio.
6. Tax Refunds. No agikkat, sumina wenno ag-resign ti empleado sakbay ti maika-12 a bulan ti tawen, makaawatto iti refund kadagiti binayadanna a buis no ti tax dues wenno masapul a bayadanna a buis ket basbassit ngem iti withheld taxes wenno dagiti inlaksid a buis ti employer.
Kagiddan ti maudi a sueldo wenno final pay, rumbeng nga ited ti employer iti empleado dagiti sumaganad:
1. BIR Form 2316. Iraman daytoy ti gatad ti natgedan ti empleado ken buis a naikissay manipud iti sueldo ti empleado iti maysa tawen.
2. Certificate of Employment. Masapul a maited daytoy a sertipiko iti empleado iti uneg ti tallo (3) nga aldaw manipud panangkiddaw ti empleado. Aglaon daytoy Certificate of Employment kadagiti personal nga impormasion ti empleado ken mangipaneknek iti panagtrabahona iti kompania.
Malaksid iti panangala ti empleado kadagitoy nasao a dokumento, masapul a mapan iti departamento ti HR wenno Information Technology (IT) tapno isukona dagiti kompiuter, suplay ti opisina, wenno dadduma pay nga alikamen a naipaima kenkuana. Mabalakadan ti empleado nga ikkatenna dagiti personal nga impormasionna kadagiti alikamen nga impabulod ti kompania kenkuana tapno masalakniban ti kinapribadona.
No di agbayad wenno ibaybayag ti employer ti panagbayadna iti final pay iti saan a nainkalintegan a panawen wenno dina ited wenno itantantanna ti panangitedna kadagiti masapul a dokumento, mabalin a mangipila wenno mangidatag ti agrabiado nga empleado iti reklamo maibusor iti employer-na iti National Labor Relations Commission (NLRC) wenno iti Department of Labor and Employment (DOLE). Mabalin nga agbayad ti employer iti danios a kas koma iti moral damages, exemplary damages agraman pay iti attorney’s fees. No inggagara ti employer iti dina panangited wenno panangitungtungkuana iti pannakaited ti final pay agraman dagiti masapul a dokumento, mabalin nga ikkan ti DOLE ti kompania iti administratibo a dusa wenno sanction gapu iti dina panangaramid wenno panangipatungpal kadagiti pagannurotan mainaig iti panagpatrabaho/panagtrabaho. --Apo Abogado
(Kadagiti legal a saludsodyo ag-e-mail- kayo ken ni Apo Abogado iti [email protected]) --O
