Nalaka a suroten daytoy a wagas ti panagburo. Padasenyo.
ADDA pay sabali a pakausaran kadagiti kayo ti mais kalpasan a naapit dagiti bunga a mabalinen a lingtaen. Isu daytoy ti panangburo kadagitoy tapno addanto kanen dagiti kalding ken dadduma pay a dingo nangruna kadagiti panawen a kakiddit ti makanda wenno kadagiti panawen a matutudo wenno nalamiis ti panawen a gagangay a panagturis dagiti dingo ta nadanum unay dagiti ruot a kankanenda.
Maawagan ti panangpreserbar kadagiti kayo ti mais a kas pagpakan iti corn silage technology.
Adda teknolohia iti panagburo nga irekrekomendar ita dagiti agsuksukisok iti Department of Agriculture – Nueva Vizcaya Experiment Station (DA-NVES) iti ili ti Bagabag, Nueva Vizcaya. Babaen ti nasao a teknolohia, mataginayon ti napintas a kondision ken manayonan iti sustansia dagiti kayo ti mais ken dadduma pay a paset ti mula a mabalin nga iburo.
Enero 1-15, 2026 a Bilang
Saan laeng met a dagiti kayo ti mais ti mabalin nga iburo; mabalin pay ti ania man a bulbulong a kayat a kanen dagiti dingo. No paggapuan iti protina, kuna dagiti taga-DA-NVES a kapintasan nga iburo dagiti bulong ti marunggay, kumpitis, katkuati, ken dagiti ruot a managan iti stylo ken centrocema. No met paggapuan iti carbohydrates nga isu ti mangted iti enerhia dagiti ayup, nasamay nga iburo ti ruot a napier, ken dagiti bulong ken kayo ti bukakaw ken mais.
Napaneknekan met a nasamsamay ti binuro a taraon no idilig kadagiti presko a bulbulong. Malaksid nga ad-adu ti sustansia a maagsaw dagiti ayup, ikkatenna pay ti gastos dagiti mannalon iti bayad ti bitamina ken pangsupusop a taraon a para kadagiti dingo.
Wagas ti Panagburo
Sakbay nga agburo, ammuen nga umuna ti kadagsen ti ayup tapno ammo no mano ti kasapulanna a taraon iti inaldaw. Gagangay nga umab-abot iti 10 a porsiento ti kadagsen ti kalding ti kaadu ti kasapulanna a taraon.
Pagarigan, no 30 a kilo ti kadagsen ti kalding, kasapulanna ti tallo a kilo a binuro a pinuon ti mais iti inaldaw.
Ngarud, no tallo a kilo ti mapattapatta a kasapulan ti maysa a kalding iti inaldaw, umab-abot iti 540 a kilo a pinuon ti mais ti nasken nga iburo para iti kasapulanna a taraon iti unos ti innem a bulan.
No ruruot ti iburo, kas iti napier, usaren dagiti agtaengen iti 44-55 nga aldaw tapno naganus pay laeng dagitoy. No met kayo ti mais, kapintasan nga iburo dagitay agtaeng iti 75 nga aldaw kalpasan ti panagmula. Iti daytoy a panawen, mabalinen nga apiten dagiti lilingtaen a bunga.
Kasapulan ti foliage chopper wenno ‘tay makina a pagtadtad kadagiti bulbulong. No awan, mabalin latta met ti buneng ket manomano ti panangtadtad kadagitoy. Kasapulan dagiti umdas ti kadakkelna a plastik a dram a pangikargaan kadagiti natadtad a bulbulong.
Iburo dagiti kayo ti mais nga addaan iti umdas a dam-eg. Makuna a husto ti kadam-eg ti mula no adda sangkabassit a tubbog a rummuar no pespesen ti natadtad a bulong. Kayatna a sawen nga addaan daytoy iti 70 a porsiento a kinadam-eg (moisture content). Ngem no kurang wenno awan ti mapespes, kayatna a sawen nga umabot laeng iti nakurang a 65 a porsiento ti dam-egna. Mabalin met latta nga iburo dagitoy. Gagangay a nangatngato ngem 60 agingga’t 70 a porsiento ti dam-eg ti bulong ken puon ti mais no panawen ti tudtudo.
Kalpasan a natadtad dagiti pinuon ken bulong ti mais, ikabil dagitoy iti plastik a dram. Punnuen ken sedseden a nalaing tapno rummuar ti simrek nga angin. Nasken a maikkat ti angin iti uneg ti dram tapno maparnuay ti lactic acid nga isu ti kangrunaan a sustansia ti binuro a bulbulong. Ti lactic acid ket parnuayen ti maysa a klase ti bakteria nga agbiag laeng iti lugar nga awan anginna. Iti Ingles, maawagan daytoy nga organismo iti anaerobic bacteria.
Sayaaten a rikpan ti dram ken siguraduen nga awan uray bassit nga abutna a pagserkan ti angin tapno saan a mabangles ken madadael kadagiti natadtad a bulbulong. Kalpasanna, ipempen dagiti dram iti nadalus ken namaga a lugar.
Panagpakan
Kalpasan ti dua a lawas, mabalinen nga ipakan ti naburo a bulong kadagiti palpalukmegen ken paggatgatasen a kalding. Kas nadakamat itay, timbangen nga umuna dagiti ayup tapno ammo ti kaadu ti ipakan iti tunggal aldaw.
Apaman a linuktan ti dram, nasaysayaat a yibus laengen ti linaonna kadagiti taraken. Ngem no adda masobra, baliwan a rikpan a nalaing tapno saan a madadael sa dagdagusen nga ipakan amin kadagiti ayup iti sumaruno a panagpakan. Kadagiti saan a naluktan a dram, saan a madadael ti naburo a bulbulong iti unos ti makatawen.
Kuna dagiti taga-NVES a napintas ken maibagay unay daytoy simple a teknik ti panagpreserbar iti kayo ti mais para kadagiti addaan iti nalawa a minaisan ken adut’ tarakenna a kalding ta dakkel ti mainayon a maganansiada.
Ta iti kada ektaria a minaisan, makaurnong iti di nakurkurang ngem tallo a tonelada a kayo ken bulbulong ken mabalin a pakaganansiaanna iti di nakurkurang ngem P27,500 no maiburo dagitoy ken mailakoda iti sag-P3.50 ti kada kilo.
(Agyaman ti autor ken ni Dr. Kate M. Bautista-Turo, Veterinarian II ti DA-NVES babaen ti liderato da NVES Manager Arsenio M. Apostol Jr., Rose Mary G. Aquino, Regional Technical Director for Research, Regulations and Administrative Concerns iti DA Region 2; ken ni DA Regional Executive Director Narciso A. Edillo, iti imburayda a teknolohia iti panagburo iti kayo ti mais a kas pagpakan kadagiti kalding ken dadduma pay a dingo.) –O
[Bannawag, Nob. 1-15, 2022)
