Nobela ni Norberto D. Bumanglag, Jr.
Sipapardas a rimmuar ti maysa a natayag a babai nga ad-adda pay a pinatayag ti nangato ti takonna a sapatosna. Naipigket ti panagkita ni John iti nasippukel a pammagi ti babai a pinarangrang ti nakipet a paldana.
“Hola! Como esta, Mister Villa?” inkablaaw ti babai iti yaasideg daytoy kenkuana.
Saan a nakaasngaw a dagus ni John. Minatmatmatanna lattan ti babai. Masmasdaaw.
“Soy, Veronica,” inyawat ti babai ti dakulapna.
“Excuse me...” ti naalaw ni John a balikas.
“O, sorry. Siak ni Veronica, Veronica Rodriguez,” impalawag ti babai.
“O,” inyawat ni John ti imana. Nagalamanoda. Ngem naipigket pay laeng ti panagkitana iti bagi ni Veronica. Dina ninamnama a naubing ken napintas ti mangsabat kenkuana.
“Pasensiakan, Mister Villa. Impagarupko ngamin nga amin a makasaritak ket Mehikano,” inyisemna a nagpadispensar. Inwarasna ti panagkitana a kasla adda sapsapulenna, sa sinaludsodna: “Ti maletayo, sir?”
“Awan. Daytoy laeng,” insungbat ni John sa inngatona ti bassit a maletana.
“Oh,” nayesngaw ni Veronica sa nagturong iti ridaw ti lugan.
“It’s okay,” inatipa ni John ti panangilukat koma ni Veronica ti ridaw. “Saan a nasken nga aramidem dayta para kaniak.”
“Sorry ngem boss-ko ti father-mo, isu a boss-ka met,” inkalintegan ni Veronica.
“No,” inyatur ni John. “Boss-mo ti amak, ngem awan ti pakainaigak iti negosiona.”
“Oh,” nayesngaw lattan ni Veronica.
Naggiddanda a simrek iti lugan.
PAMPANURNOREN ti luganda ti I-15 North. Inkiddawna ken ni Veronica ti panangitulnog daytoy kenkuana iti Clark County Detention Center. Naalikuteg dagiti matana. Palpaludipanna ti kasla naukisan a nambaan a luppo ni Veronica bayat ti panagmanmaneho daytoy.
“Karuprupam latta ni bosing, sir.” Binurak ni Veronica ti ulimek.
“Bosing?”
“Ni Senior Villa, ti daddy-yo, sir.... Ngem naguguapokayo nga amang.”
Limmabaga ni John.
“Manon a tawen nga agtrabtrabahoka iti Maxi-Clean, Veronica?”
“Vero, sir,” inyallawat ti babai.
“John...” inyaturna met.
Immisem ni Veronica. “Sangapulo a tawen, s-- J-John... Nangrugiak a para dalus... agingga a nakasursuroak iti English. Impromotnak ni Sir a superbisor. Ket iti napalabas a tallo a tawen, ad-addan a siak ti nangasikaso iti inaldaw nga operasion ti kompania.”
“Napintas siguro ti negosio. Naka-Lexus-ka pay...”
“Company car. Ken adda agur-uray kenka a luganmo, 2009 Cadillac Escalade...”
“Wow! A taste of luxury.” Immisem ni John.
“Idi... agingga iti na-involve ni bosing kadagiti...” kellaat a napugsat ti ibaga ni Veronica. Tinaliawna ni John sa kinunana: “Nasaysayaat met laeng no ni Senior Villa ti mangilawlawag kadakayo iti amin.” Immanges iti nauneg. “Diak la ammo no kaano a makapagpaut ti kompania. Inaldaw nga agpukpukaw ti operasion. Ad-adun ti magastos ngem ti mapastrek. Kuna ni bosing, dakayo kano laeng ti makasalbar.”
“No,” nagwingwing a napaisem ni John. Ngem isem a nabinggasan iti semsem ta malagipna manen ti kinaturay ti amana no adda kayatna. “Saanto a mapasamak dayta, Vero. Immayak, courtesy laeng a para kenkuana ta adda napateg a kayatko a maammuan. Do I care if he goes to jail?”
Saan a simmungbat ni Veronica. Nagwingiwing ni John. “Nasaysayaat pay siguro ta masiguradok nga awan ti maallilawna iti uneg ti pagbaludan.”
“Sorry, John,” nalab-ay ti timek ni Veronica. “Ngem nalabit, dimon am-ammo ti bukodmo nga ama.”
Liningay ni John ni Veronica ngem saan a timmaliaw daytoy. Naituon ti panagkitana iti freeway. Agarup masemsem iti imbaga ti babai. Dina am-ammo ti amana? Nagwingiwing. Ket ania ti ammo daytoy a babai iti amana? Masiguradona nga ad-adda nga am-ammona ti amana ngem iti daytoy a babai!
Manipud iti I-15, simrekda iti I-95 South sa simminada iti pagruaran iti Main St. nga agturong iti downtown Las Vegas.
“Nasayaat ni Senior Villa. Manangngaasi kadagiti empleadona. Nasurok a sangagasut ti empleado a mangnamnama kenkuana iti trabaho ken dagiti pay ginasut a pamiliada nga agsadsadag ken mangnamnama iti kompania. Kaasikamto pay no mabangkrap ti Maxi-Clean.”
Nagsardengda iti sango ti maysa a natayag a pasdek iti South Casino Center. Iti sangapulo a metro manipud iti likudanda, maysa a nangisit nga SUV a Denali ti nagsardeng, nagtalinaed dita ket binuybuya dagiti adda iti uneg ti ididissaag ni John iti lugan.
SIMREK iti bassit a kuarto a nadidingan iti sarming. Adda puraw a telepono a nakabitin iti diding iti kuarto a yanna ken iti bangir ti sarming a diding. Tumanaliaw ta awan pay ti amana. Dandani pay ketdi saan a nagtuloy a simrek iti detention center gapu iti kinaestrikto dagiti guardia. Innalada amin nga adda iti bolsana a maisubli met laeng iti iruruarna. Limmasat iti metal detector sa pay laeng kinapkapanda. Inkarina nga umuna ken maudi daytoy nga isasarungkarna iti amana.
Naglukat ti ridaw iti likudan ti sarming. Ti amana ti rimmuar. Adun ti nagbaliwan daytoy. Limmakay unayen ti langana. Nakuttong ken nalesseb dagiti matana. Narasay ti buok iti tuktok ti ulona ken naminar dagiti adun nga ubanna. Walo a tawen a saanda a nagkita.
Napamuttaleng ti lakay a nangmatmat kenkuana. Madamdama pay, nagin-inuten a nagarubos dagiti lua daytoy. Maay-ay koma a makakita iti kasta a langa ti amana, ngem nasemsem laeng. Malagipna latta ti patinayon a panangikalkalintegan dagitoy kadagiti ar-aramidenna. “Para kenka, anak... para kenka ti amin nga ar-aramidek,” maulit-ulit nga ibagbagana.
Ngem kenkuana, ania man nga aramiden ti amana, para met laeng iti bukod daytoy a bagi. Ti mangtun-oy iti managimbubukod a nangato nga rapaapna. Tapno raemenda isuna. Tapno dayawenda ti kinabaknang ken sanikuana. Tapno mapunas ti napait a lagip ti kinakurapay ken pannakailupitlupitna iti ilida a San Nicolas.
Nagtugaw ti lakay. Pinidut met ni John ti telepono.
“Agyamanak iti yuumaymo, anak,” kinuna ti lakay nga ad-addan ti panagarubos dagiti luana.
Kinutina laeng dagiti abagana.
“Maxi-Clean is in trouble. Dawatek nga imaneharmo...”
“Dayta ti napateg nga ibagam?” nasemsemen. “Pinatay ti diak am-ammo ti girlfriend-ko, adda kadi pakainaiganna iti pannakaibaludyo?”
Saan a nakatimek ti lakay.
“Kayatko a maammuan no kabusorko met dagiti kabusormo met. No agpeggad ti biagmi ken Mom.”
Immanges iti nauneg ti lakay. “Ladingitek, nalabit a sika ti nairanta a patayenda. Basolko.”
“Asino dagiti kabusormo?”
“The less you know about them, the safer you would be. Isu a saan a nasken a maammuam, barok.”
“Ni Armando Geoleti?”
Nakita ni John ti pannakaipinta ti kigtot iti rupa ti amana. “Kasano a naammuam?”
“No kayatmo a masalaknibak ti bagik, ken ni Mom, ken asino man a kayatda a pagibalsan gapu iti inaramidyo, nasken a maammuak dagiti kabusormo.”
“Pangulo ti Mafia family iti Las Vegas ni Armando Geoleti.”
“Kasano a nagam-ammokayo?”
“Nasursurok ti nagsugal gapu laeng iti tarigagayko a makatsamba a mangabak iti dakkel a gatad tapno adda nayon ti kuarta a gastosek iti kompania. Ngem ad-adda a nailumlomak. Nakautangak kadakuada iti innem a gasut a ribu.”
“Six hundred K?” inulitna a masmasdaaw. “Ita, agsingirdan kenka?”
“Awan pagbayadko. Uray ti balay, naka-process a ma-foreclosed iti agdama. Ngem kayatko a salbarem ti balay. Napateg unay kaniak nangnangruna kenka. Dimo ipalubos nga alaen ti banko.”
Nangemkem. “Asino pay dagiti kabusormo?” intuntonna.
“Ni Gaspar Medalla. Drug cartel kingpin iti Mexico. Isu ti gapuna a nakabaludak. Agpadada a napeggad. Impangtada a patayendak— patayenda dagiti ipatpategko iti biag— no saanko a mabayadan ti atrasok kadakuada...”
Napawingiwing ni John.
“Liklikam ida, barok. Pangngaasim. Saanka a lumaban. Naibagakon kada Gaspar ken Armando nga awan ti pakainaigam iti ania man nga inaramidko.”
“Inutangda ti biag ni Remy!“
“Dispensarem, barok. Diak ninamnama nga agbanag a kastoy.”
“Saanka a pulos a nagbalbaliw. Natangigkayo latta. Managimbubukod. Ambisioso. Agpilpilit a sumang-at iti bantay a dimo kabaelan a kalay-aten.”
“No naimatangam koma ti naglasatak a kinakurapay, nalabit a maawatannak…”
Agsao koma pay ti amana ngem inakkalna ti auditibo iti lapayagna. Nagbang-es, sa indeppelna met laeng ti auditibo iti lapayagna. Ngem nangngegna, uray kasla apagasngaw laeng, ti timek ti amana.
“Adu ti kayatko nga ilawlawag kenka, barok.” Ti lakay ti immuna a nagsao. “Ngem limitado ti maibagak ta naka-record amin a pagsaritaanta ita. Kontakenkanto. Ngem diak la ammo no kasano.”
Imbaban ni John ti auditibo. Awanen ti reggetna a makisarita iti amana. Agsasao ti amana ngem awanen ti maawatanna. Tinapik daytoy ti sarming a dibision sa intudo daytoy ti auditibo ket nabasana ti bibig ti amana a nangibalikas iti: “Please.”
Arinkedkeden a nangpidut iti auditibo.
“Dua laeng a banag ti kidkiddawek kenka,” kinuna ti lakay. “Umuna, ti Maxi-Clean. Mabangkrap no awan ti mangasikaso. Sika laeng ti ammok a makasalbar. Saan a siak ti pangigapuam no di ketdi dagiti nasurok a sangagasut nga empleado a mangnamnama iti kompania a mangipaay iti pagbiagan ti pamiliada. Maikadua, ti balay iti Spanish Trail. Saanmo koma nga ipalubos nga alaen ti banko. Napateg unay daydiay. Para kenka. Please, anak!” Barbar ti timek ti lakay bayat ti pananglidlid daytoy kadagiti matana.
Nagwingiwing ni John.
“Ken pakawanennak koma kadagiti adu a nagkurangak ken nagbasolak kenka. I could have been a better father.”
Nagsabat dagiti matada. Agpakpakaasi dagiti mata ti lakay.
Imbaba ni John ti auditibo.
NAKATUGAWDA iti naiputputong a lamisaan iti suli iti uneg ti Red Lobster Restaurant iti nagsulian ti Flamingo ken Eastern. Alas tres iti malem isu a sumagmamano laeng ti tao.
Kadua ni John ni Detective Fred Coloma ti Las Vegas Metropolitan Police Department ken naka-assign iti Drug Task Force. Reserve Officer daytoy iti US Army ken naam-ammona iti Iraq idi na-activate ti unit-da ken nai-deploy iti paggugubatan. Agpada nga Ilocos Norte ti naggapuanda iti Filipinas, ngem saan a makapagsao ken makaawat daytoy iti Tagalog ken Ilokano ta maysa laeng ti tawenna idi umay iti America. Dagiti laeng dakes a balikas nga Ilokano ti nasursurona.
“You look like shit, lakay,” kinuna ni Detektib Coloma.
“Uray met ngata sika no sika ti pakapasamakan dagiti mapaspasamak kaniak,” inkalintegan ni John.
“Sorry, agang-angawak laeng.” Nagserioso ni Fred. “Nakasaritak ni Agent Donoteli ti FBI. Naagapadna a nagsaritakayo..”
Nagtung-ed ni John. “Iti Oceanside Police Department.”
“Segun kenkuana, nay-involve ni father-mo iti money laundering. Immannugot ti amam nga itipon ti drug cartel ti narugit a kuartada— kayatna a sawen dagiti naglakuanda iti drugs— iti nadalus a kuarta a mapaspastrek ti Maxi-Clean. Maysa daytoy a wagas a pangallilaw kadagiti pannakabagi ti linteg, tapno narigat a masukalan ti pannakayakar dagiti narugit a kuartada a mapan kadagiti nagduduma nga account iti nagduduma a pagilian kas iti Bahamas, Cayman Island, Panama, Venezuela, El Salvador ken dadduma pay. No dadduma, ag-import ni daddy-m kadagiti cleaning equipment ken cleaning chemicals. Ipatulodda ti kuarta uray no awanto met laeng ti maideliber a supply wenno equipment.”
“No kasta, narugit ti Maxi-Clean?”
Naglibbi ni Detective Coloma, sa met laeng naukas a dagus. “Somewhat... yes and no. Nakikooperasion ni daddy-m iti FBI ken DEA iti tarigagayda a matiliw ni Gaspar Medalla, ti drug kingpin iti Tijuana, ket maibalud iti America. But something went wrong. Idi agmiting koma da daddy-m ken Gaspar, adda espia a nangballaag ken ni Gaspar. Napaay dagiti pannakabagi ti linteg a nangtiliw ken ni Gaspar. Nupay kasta, adu ti nakompiskar ti gobierno a kuarta ti drug cartel gapu iti tulong ni daddy-m. Kasukat ti pannakitinnulongna, kiniddaw ni daddy-m saan a kompiskaren ti gobierno dagiti assets ti Maxi-Clean”
“So they issued a death hit on my dad?”
“Wen, ngem saan agingga a saan a mapasubli ni Gaspar ti inlemmeng ni daddy-m a drug money.”
“Ha?” nayesngaw ni John.
“Kas nasagangko a sayangguseng manipud kadagiti underworld gangs, adda kano fifteen million a kurang ti nakompiska ti gobierno. Atapen ni Gaspar Medalla a ni daddy-m ti nangilemmeng.”
“Pinadas kadin ti gobierno a sapulen dayta a kuarta?”
“Wen. Pinagdamaganda a naimbag ni daddy-m. Sinukimatda amin a nakaipatulodan dagiti kuarta ngem awan ti naduktalan ti gobierno. Mabalin a sayanguseng laeng dayta tapno adda rasonda a mangpatay iti amam. Wenno talaga a masirib ni daddy-m a nangilemmeng iti dayta a kuarta. Fifteen million dollars in cash is a lot to hide. Saan a basta maimaletam nga ibiahem.”
Nagpanunot iti nauneg ni John. Kabaelan ngata ti amana nga allilawen dagiti drug cartel?
“Ti gayam license plate ti Navigator?” imbaliw ni John ti saritaan.
“Naireport a natakaw dua nga aldaw sakbay ti krimen. Nasarakanda ti lugan iti San Diego International Airport. Nakaparking itan ti lugan iti maysa kadagiti towing services iti San Diego.”
“Indalanda iti dusting para iti fingerprint?”
Immisem ni Fred. “Natakaw laeng ti lugan, John. Awan ti panawen dagiti polis a mang-dust iti fingerprint dagiti rinibribu a lugan a matakaw malaksid laeng no naaramat iti krimen. Isu a no siak ti sika, ireportko iti polis. And as far as I’m concerned, awan ti ammok iti daytoy. Awan ti imbagak kenka. But, hey, if you have time, we’ll get some drink tonight.”
Nagsennaay ni John. “Sori, lakay, ngem agsubliak idiay California ita met laeng a rabii. Inton maminsan laengen.”
Nagyaman kadagiti impormasion. Nagbayad iti front cashier, sa nagturongda iti pagparkingan. Indiaya ni Detektib Coloma nga itulnog daytoy iti opisina ti Maxi-Clean.
Iti iruruarda iti pagparkingan, nataliaw ni John ti maysa a nangisit a Denali a nakaparking. Inruarna ti selponna. Tinawaganna ni Detektib Cruz ket intedna ti numero ti plaka ti Denali.
BITBITNA ti bassit a maletana, sirsirigen ni John ti sango ti panakkelen a pasdek nga opisina ti Maxi-Clean, Inc. Sumagmamano a lugan ti nakaparking iti sango, ngem iti likud a napalawlawan iti landok nga alad, nagiintar ti agarup duapulo a van a nakaisuratan ti nagan ti Maxi-Clean, Inc., ti adres ken ti numero ti telepono daytoy. Nasdaaw ta dina ammo a kastoy ti kadakkel ti Maxi-Clean.
Simrek iti nasileng a mahagony a ridaw. Panakkelen ti waiting area. Dua a dadakkel a sofa ti naintar iti diding. Nakatugaw ti receptionist iti mahogony a lamisaan.
“Good afternoon, sir. May we help you?” inkablaaw ti babai nga ammona lattan a Mehikana gapu iti bengngat daytoy uray no napintas ti panag-Ingles-na.
“Good afternoon,” insubadna. “Is Veronica around?”
Imbes a sumungbat, masmasdaaw a nakamulagat kenkuana ti babai. Sa maar-arikattot a nagkuna: “Yes, sir, yes. One moment, please.” Nagdardaras a simrek iti sabali a kuarto ti receptionist.
Napaisem iti unegna. Nasulek ti imatangna iti dakkel a mapa ti Las Vegas iti diding. Iti nagduduma a paset ti mapa, adda dagiti numero a natimbukelan. Iti abay ti mapa, nakalista ti nagan dagiti pasdek wenno kompania. Iti abay daytoy, adda dakkel a mapa ti America a nakamarkaan ti sumagmamano nga estado.
“Good afternoon, sir.” Nasinga iti boses iti likudanna. “You’re looking at the names and number of clients we have both in Las Vegas and throughout the United States.”
Nagpusipos. Ni Veronica.
“Maragsakanak ta immayka, sir,” siiisem a kinuna ni Veronica. “Coffee, sir?”
Nagtung-ed. “Black with no cream nor sugar,” kinunana.
Tinaliaw ni Veronica ti receptionist. “Maria, tomar un cafe para el Senior Villa,“ imbilinna.
Inyawis ni Veronica ti ipapanda iti conference room.
Intungraraw ni John ti ulona iti conference room apaman a nakadanonda iti ridaw. Atiddog ti lamisaan a nakaurnosan ti sangapulo ket uppat a tugaw. Nakabitin ti dakkel a TV.
“Your coffee, sir,” sininga ti receptionist a nangyawat iti kape nga umas-asuk. Nagyaman ni John a nangawat iti kapena.
Intuloyna ti simrek. Nagsardeng iti sango ti kadakkelan nga opisina.
“Opisina ni Senior Villa, sir, ti father-yo,” kinuna ni Veronica.
Simrek. Ket napamuttaleng lattan a nangpalabas kadagiti nagkaadu a retratona iti diding. Iti mismo a likudan ti lamisaan, nakabitin ti naikuadro a dakkel a ladawanna idi yaspili ti maysa a Heneral ti Purple Heart Medal a nagun-odna iti pannakasugatna iti maysa kadagiti adu a ranget a nakaipasungalngalanna iti Iraq. Adda pay ladawanna idi makomisionan a Teniente iti US Marine; retratona a magmagna bayat ti iluluganda iti C-141 idi agturongda iti Iraq; nadumaduma pay a retrato a dina payen matandaanan no sadino ti nakaal-alaanda. Ti pakasdaawanna, no kasano a naala ti amana dagita a retrato idinto ta uray no maysa laeng koma, saanna nga imburayan ti amana.
“Sir, excuse me but...” Sininga manen ida ti receptionist a kasla mabutbuteng a mangituloy iti ibagana.
Nagpusipos ni John. Naitangkarang iti imatangna ti nakatakder iti sangona a maysa a dakkel a nabaneg a lalaki. Adda pay kadua daytoy a nakadalikepkep iti asideg ni Veronica.
“John?” Nabangag ti timek ti lalaki. “John Villa?”
Napagam-udan dagiti matana ti kellaat a panagbuteng ni Veronica iti lalaki. Nagdardaras daytoy a nangpidut iti telepono. Ngem naparpardas ti maikadua a lalaki a nangpidut iti telepono sa induronna ni Veronica ket napasanud iti diding.
Awan ti respeto ni John iti asino man a lalaki a mangdangran iti babai. Ket iti apagkimat, nagammatannan ti ima ti lalaki a nangiduron ken ni Veronica, tiniritirna daytoy sa induronna ket natublak. Ngem sakbay a makapaggunay manen, nakarikna iti natangken a banag a nagdisso iti teltelna. Naarinuknok ket napukawna ti puotna.
(Padaanan ti tuloyna iti umay a lawas.)
