Nobela ni Norberto D. Bumanglag, Jr.
MANIPUD iti peep hole, minatmatan a naimbag ni John ti puraw a lalaki a nakatakder iti sango ti ridaw. Saanna a malasin daytoy. Kinitana ti cylinder ti paltog. Napunno iti bala. Inin-inayadna nga inkasa. Iggem ti kanawan nga imana, impalikudna daytoy sa linukatanna ti ridaw.
“Hello, John?” inkablaaw ti lalaki.
Natiliwna a dagus dayta a boses ket nakaanges iti nalukay. “Colonel?”
“Darn, kunak no paltogannakon.” Nagkatawa ti koronel.
“Sorry, colonel, adu met la ngamin unayen ti nagbaliwam. Kalboka idi. Ita, atiddogen ti buokmo. Immubing payen ti langam, a. Ngem napalalo metten a kinapugotmo,” inkatawa ni John.
“Gapu dayta iti kaaddak a kankanayon iti taaw. O, ket, komustakan?” Inyawat ti koronel ti dakulapna ken ni John.
Inawat ni John ti dakulap ti dati nga opisialna.
“Sumrekka gayam, colonel,” inyawis ni John.
“John?” Nangngegda ti pukkaw manipud iti kosina.
“Okay, mom. Mabalinyon ti rummuar. Gayyemko ti dimteng,” insungbat ni John bayat ti pannagnada a simrek iti balay.
“Komusta ni mamangmo?” kinuna ti koronel.
“Shaken... but dangerous, colonel. Adda paltogna,” immisem a nangipakita iti .38 a revolver.
Napaisem met ti koronel. “Ammona ti pumaltog?”
“Mangkalbit laeng ngata iti gatilio.” Napaisem met ni John.
“Napeggad ngarud. Masapul a masursuruan.”
“Planok a pagawiden pay laeng idiay Filipinas agingga nga agbaaw ti situasion.”
“Diak kayat ti mapan agpakni idiay Ilokos,” kinuna ti baket. Nangngegna ti imbaga ni John ta addadan iti asideg ti kosina.
“Mom, ni Colonel Davis, komanderko idi addaak idiay Iraq,” kinuna ni John iti inana. “Colonel, my mom.”
“Nice to meet you, Misis Villa.” Inyawat ti koronel ti dakulapana.
“Zeny, not Misis Villa. Divorced. Nice to meet you, too.” Inawat ti baket ti dakulap ti koronel.
“Pat, Pat Davis... and single. Saan a pulos a naibagbaga ni John a diborsiada ti napintas nga inana.”
“Mom, adda kape a nakasagana?” inyallawat ni John.
Rinuk-atan ti baket ti dakulap ti koronel. “Cream and sugar, Pat?”
“Plain black. And thanks.”
Timmallikud ti ina ni John. Nabati dagiti dua iti sango ti lamisaan. Apagisu a nagkuyegyeg ti selpon ni John. Kinitana ti screen ti selpon. Ni Veronica. Nagpakada. Rimmuar, nagturong iti likud ti balay.
“Hello, Vero?” inkablaaw ni John.
“Hola, Seniorito Villa.”
“John, Vero, por favor.”
“J-John,” naulod ti dila ni Veronica. “Saanka a nakagura kaniak?”
“Iti ania a gapu?”
“Kadagiti naibagak kenka... iti panagsinnungbatta gapu iti kompania.”
“Saan a makaanay daydi a pangguraak kenka. Ad-adda ketdi a rinaemko ti prinsipiom. Dayawek ti panangisakitmo iti amak, iti laksid dagiti kinadakes nga inaramidna.”
“Para kaniak, saan a kinadakes dagiti inaramidna.”
Immanges iti nauneg ni John. “Okey, okey. Apay a timmawagka?”
“Adda parikutko.”
“Nagsubli dagiti tao ni Don Geoleti?”
“Saan.” Nangngeg ni John ti sennaay ni Veronica. “Awan ti makaanay a pangsueldok kadagiti empleado. Saanko pay ketdin nga inraman ti bukodko a sueldo ta isu pay a panganay.”
Ni met John ti immanges iti nauneg.
“Sumagmamano kadagiti kliente ti saan a nakabayad. No manen awaganmi ida ngem itongtongkuada met. Diak ammo no kasano a masuelduak dagiti dadduma nga empleado.”
“Mano ti kurangna?”
“Fifty thousand dollars.”
Saan a nakasungbat ni John.
“Masapulko dayta a gatad inton Mierkoles nga aldaw ti sueldo. Por favor, John. Kasapulak ti tulong.”
Bimmaet ti ulimek.
“Maysa pay gayam. Adda surat ni daddy-m manipud iti Bank of America. Final notice a mangipakaammo a no saan a mabayadan dagiti atrasado a mortgage payment ti balay ni daddy-m, i-foreclose ti banko ket guyodenda ti balay.”
“Sorry, Vero. Ngem panagkunak ket nasaysayaat no kasta ti mapasamak.”
“Ngem napateg kano unay ken ni Senior Villa ti balay ket inulit-ulitna a nasken a salbarem.”
Nalagip ni John ti isasarungkarna iti amana iti pagbaludan. Dina ammo no kasano a talaga ti kinapateg ti balay malaksid iti mangipakita iti sosiedad nga adda mabalbalinna iti biag. Ta adda ti balayna iti gated community a pagtaengan dagiti babaknang iti Las Vegas.
“Balay laeng dayta, Vero. Ken maysa, masiguradok nga ad-adu ti utang ni Dad ngem ti pateg ti balay. Makagatangto iti napimpintas no makaruar iti pagbaludan. Sorry.”
Nagulimek ti linia.
“Ket ti singkuenta mil?” ni Veronica.
Nagpanunot iti apagapaman ni John, sa kinunana, “I’ll see you Wednesday.”
“Thanks. And…” inulod ni Veronica ti sawenna.
“Yes?”
“Adda dua a tiketko para iti show ni Celine Dion iti Caesars Palace. Kayatmo ti mapan?”
Saan a nakasungbat ni John.
“Inkaso laeng a kayatmo. No saan, itedkonton ken ni Maria, ti resepsionista iti opisina. I’ll see you on Wednesday. And thanks again. Bye.” Iniddepen ni Veronica ti selpon.
“Bye,” naisawang ni John iti bukodna a bagi. Iti panangibabana iti selpon, kellaat a nalagipna ni Remy, dagidi panangyaleng-alengna iti panangikasarna koma; ti panangsugatna iti puso daytoy. Ta no nakired koma a nangipudno ken ni Remy a saan a nakasagana a mangasawa wenno saanto a nakasagana a mangasawa iti agnanayon, nasaysayaat koma no intedna ti wayawaya daytoy. Saan koma a nairaman a naipusta ti biag ti balasang. Kinemkemna dagiti sangina. Basolna ti napasamak ken ni Remy!
“John?” Nakigtot iti timek ni inana nga addan iti likudanna.
“Ni colonel, mom?” sinaludsodna. Pinasimbengna ti riknana.
“Nabannog kano iti biahe. Intulnogko iti guest room tapno makapaginana,” insungbat ti inana. “Kasla adda nauneg a pampanunotem, anak.”
“Ni Remy, mom...” nakapuy ti timekna.
“Nagsinakayo.?”
Minatmatan ni John ti inana. “Natayen. Napaltogan.”
Nakigtot ti baket. “Oh, my God! Kaano pay? Apay nga ita laeng nga ibagam?”
“Maikatlo nga aldawna itan, mom. Diak ammo no adda pannakainaigna kadagiti inaramid ni Dad.”
Naarakup ti baket. “Ti pamiliana, sadino ti ‘yanda?”
“Addada amin iti Filipinas, mom. Ken saanda pay nga ammo. Diak ammo no kasano nga ibagak kadakuada.”
“O, Diosko,” insennaay ti baket.
“Ngem nasken nga awagam ida, anak. Karbenganda a maammuan ti napasamak iti anakda. Nobionaka laeng. Awan ti kalintegam a mangdesision no ania ti maaramid iti bangkayna.”
Immanges iti nauneg ni John. Uray kaskasano, nakakita iti pangyabutanna iti inana. “Pudno ti kinunayo, mom. Kiddawek ngarud a kuyogem ti bangkayna iti panagsublina iti Filipinas.”
Napatukeng ti baket.
“Please, mom. For once in your life, di la mabalin a dumngegka kaniak? Napeggad unay nga agmaymaysaka ditoy. Panagkunak, saandakan a madanon idiay Filipinas. Nupay kasta, saanak nga agtalek ken ni Senior Medalla. Nabileg unay ti lakay ket amangan no adda taona iti Filipinas. Ngem saanka nga agmaymaysa. Kaduaennaka ni Colonel Davis.”
PINADASNA a pinatibker ti nakemna ngem kasla madudog latta ti riknana iti panaganug-og ti ina ni Remy iti bangir ti telepono. Naduyok ti pusona iti panangisalaysay ti ina ti dati a kabbalayna kadagiti namnama ken arapaapda. Ti kinagasatda ta nakagteng ti anakda iti America, ti namnamada nga isu ti mangyaon kadakuada iti Filipinas ken mangpagadal kadagiti addina iti kolehio.
Babalawen ni John ni bagina. Basolna ti pannakatay ni Remy. Ket nalagipna ti Navigator ken ti license plate daytoy. Kayatna a maammuan a dagus ken ni Detektib Cruz daytoy. Kayatna a maamuan no asino dagiti tao iti dayta nga SUV.
Ngem asikasuenna pay ti pannakaibiahe ti bangkay ni Remy. Inkarina kadagiti nagannak daytoy nga isuna ti makaammo iti panangyawidna ken isuna ti aggasto iti pannakaitabon daytoy. Immannugot ti inana a mangkuyog iti bangkay. Uray ni Col. Davis, sitatallugod a mangkuyog iti inana.
ADDADA iti sango ti computer, ni John ti nakatugaw iti sango ti keypad. Nakatakder ni Col. Davis iti abayna. Ay-ayamen ni John ti mouse a mangitudtudo iti satellite map ti Filipinas agingga a nagintek ti arrow iti ili ti Vintar.
“Daytoy ti Vintar, colonel. Ti destinasionyo. Maysa a bassit nga ili. Dita ti nakayanakan ni mama. Adda kano pay laeng ti daan a balay dagiti dadakkelna, ket sadiayto ti pagyananyo. Dandani agaammo amin dagiti umili ket no adda man ganggannaet iti dayta a lugar, nalaka laeng a mailasin. Maammuan dayta dagiti umili...”
“Daddaelem laeng ti panawenmo a mangilawlawag kaniak iti dayta a lugar,” kinuna ti koronel.
“Kayatko laeng a siguraduen a natalged ti panagyan ni mama kabayatan ti kaaddana iti dayta a lugar,” inkalintegan ni John.
“Saanak nga agang-angaw. Kabesadok dayta a lugar. Twenty years ago, addaak sadiay.”
Nagpusipos ni John a nangtangad iti koronel.
“Kasapulan ti gobierno ti Filipinas ti mangparmek kadagiti Moro National Liberation Front. Nagturongkami sadiay, saan a makiranget no di ket agpaay a kas trainer ken advisor dagiti kameng ti Philippine Army a makirangranget kadagiti rebelde a Muslim. Ngem, mamatika kaniak, we were involved— too much involved— in the war.”
“Ket ti Vintar, ania ti nakapanam sadiay?”
“Diak ammo no nadamdamagmo ti communication center ti America iti kabambantayan ti Pagudpud…”
Kinuti laeng ni John dagiti abagana. Kasano nga adda ammona maipapan iti Filipinas? Ubing pay idi ket awan ti matandaananna.
“Nariribukan idi ti Malacañang gapu iti panagraira dagiti rebelde kadagiti kabambantayan ti Vintar. Narigat a magteng dagiti pannakabagi ti linteg sadiay ket iti naminsan, bimmaba dagiti rebelde iti maysa a bario. Isu nga inkuyogdakami ti Army. Manen, a kas advisor.”
“Nairamanka kadi iti ranget, colonel?”
“Classified pay laeng dayta.”
Immanges iti nauneg ni John. “Mano nga aldawyo sadiay?”
“Dua a lawas laeng. Napilitan a pimmanaw ti kaaduan kadagiti rebelde. No adda man nagbati, saandan a kas kadagiti orihinal a miembro a panatiko a nangikari a mangrippuog iti gobierno ti Filipinas. Isu a pamiliarak iti dayta a lugar. Nakadanonkami pay iti San Nicolas, ken iti Laoag... iti Barrio Uno.” Nagkatawa ti koronel.
“Something good happened in Barrio Uno, colonel?” kinuna ni John. Nangnangngegna metten kadagiti padana nga Ilokano a nagbakbakasion a pagpasiaran ken paginuman iti rabii ti Barrio Uno.
Nagsardeng ti katawa ti koronel. “Saanen a rumbeng a maammuam pay,” kinunana. “Amangan no ad-adu pay ti ammok maipapan iti bukodmo a pagilian ngem sika.”
Saan a nakasungbat ni John. Nasair ngem pudno ti kinuna ti koronel. Ania ti ammona maipapan iti Filipinas? Maysa laeng ti tawenna idi umayda iti America. Dagiti laeng maisalsalaysay dagiti nagannak kenkuana agraman ni Remy ti ammona. Ngem mangnamnama nga iti maysa nga aldaw, makapagsubli iti Filipinas tapno makitana met ti daga a nakayanakanna.
“Satisfied, John?” agarup natiag iti panaguni manen ti koronel.
“You know I trust you just like a father, colonel.”
Nasam-it ti isem ti koronel.
“Are you, boys, ready?”
Napataliaw dagiti dua iti panaguni ti ina ni John.
Napamulagat pay ni John.
“Mom, mapantay laeng mangan iti fastfood,” inreklamona iti nalabes met unay a panagaruat ti inana. “Saantay a mapan iti cocktail party.”
Saan met a nakauni ti koronel. Napigket ti panangkitana ken ni Mrs. Villa.
“Ania ti kayatmo. Agaruatak iti momo ken agtsinelasak? Urayendak iti driveway ta iruarko ti lugan iti garahe,” kinuna ni Mrs. Villa ket timmallikuden.
Kasla naipegket latta ti panagkita ti koronel iti likudan ti baket.
“That’s my mom, colonel. Please remember that,” inyarasaas ni John.
Immisem ti koronel. Naggiddandan a rimmuar iti balay. Nadanonda ti baket iti driveway. In-lock ni John ti ridaw. Iti panagpuligosna, natan-awanna ti lugan a nakaparking iti maikatlo a balay. Tinted ti sarming daytoy ngem kasla adda naggilap iti uneg ti lugan. Kinamakamna ti koronel. Immabay sa inarasaasanna. Saan a timmaliaw ti koronel ngem apaman a nakastrekda iti uneg, siaannad a kimmita iti lugan. Insuratda ti license plate.
“Seat belt, boys. This is a mandatory seat-belt state,” impalagip met ni Mrs. Villa a di nakadlaw iti panangsiimda iti lugan.
Imbarikes dagiti dua ti seat belt-da. Kinamangda ti kalsada agingga a nakagtengda iti Ft Weaver Rd. Timmaliaw ni John iti likud. Sumarsaruno ti lugan nga atapenna a mangsisiim kadakuada. Saan a makaidna ni Col. Davis.
“Something is wrong?” nakadlaw ni Mrs. Villa ket nagsaludsod.
“Just drive, mom,” kinuna ni John.
Agtigergeren ti baket. Madanaganen. “Adda mangsursurot kadatayo?”
“Ag-drive-ka laeng, mom,” inulit ni John. “Relaks.”
“Take the first exit, Zeny,” imbilin met ni Col. Davis. “Ken agsardengka iti uray no ania nga store wenno restauran a masalaponmo. Kitaentayo no sumurot latta.”
Simmina ni Mrs. Villa iti exit nga agturong iti Farrington Highway. Apaman nakapagpakanawan iti Farrington Highway, innalana a dagus ti akinkanigid a lane sa nag-signal nga agpakanigid iti Leokane St. Sumursurot pay laeng ti lugan.
“He’s on our tail,” kinuna ni koronel.
Nagparkingda iti sango ti Pacific Supermarket, iti asideg ti Jollibee Restaurant. Tengngan ti aldaw ket adu dagiti nakaparking a lugan.
Dimsaagda. Liningay manen ni John ti sumursurot a lugan. Adayo ti nakasarakanda iti awan nagyanna a parkingan.
Simrekda iti Jollibee Restaurant. Dandani Filipino amin dagiti nadanonda. Apaman a nakapagtugaw da John ken ti inana, nagpakada ti koronel.
“Papanam, colonel?” sinaludsod ni John.
“Iti lugan a mangsursurot kadatayo.”
“Napeggad unay, sir. Kuyogenka,” kinuna ni John.
“Awan ti mapan kadakayo,” insallawat met ni Mrs. Villa.
“It’s okay,” impanamnama ti koronel. Sinangona ni John. “I can handle this. Bantayam ti inam. Clear?”
“Clear!” intung-ed ni John. Ngem sinurotna ti koronel agingga iti asideg ti ridaw a nalemmeng ngem matannawaganna ti nakaiparkingan ti lugan a nangsurot kadakuada ken makitana ti inana. Siniputanna ti dati nga opisialna a nagpaigid a nagna iti sidewalk. Saan man laeng nga inturong daytoy ti panagkitana iti lugan nupay no pinalludipanna. Nakatakder a nakasadag itan ti lalaki iti luganna, kumitkita iti restauran.
Inwaras ni John ti imatangna: umuna, iti likudan ti koronel, sa iti aglawlaw. Sa iti uneg ti restauran. Awan nadlawna a peggad iti uneg.
Insublina ti panagkitana iti lalaki. Nakaasidegen ti koronel iti daytoy a saan a nakadlaw ta nakaturong latta ti imatang daytoy iti restauran a ‘yanda.
Nakitana ti pananglengnges ti koronel iti lalaki, ti pananglukat ti koronel iti akinlikud a ridaw ti lugan, sa ti panangiduron daytoy iti lalaki iti uneg ti lugan. Nangasut ti koronel ket dineppelanna ti pispis ti lalaki.
(Padaanan ti tuloyna iti umay a lawas.)
