Panangsapul Iti Puraw A Kabalio (16)-Bannawag

Nobela ni ARIEL SOTELO TABÁG

(Grantee, 2013 National Book Development Trust Fund para iti Nobela nga Ilokano)

16 | ITI SIDONG TI SIPNGET

“PAPATAYEM daydiay ubing! No saan, sikanto ti papatayenna! Unaamon!”

Nadagdagullit dagita a timek ti burangen. Panagrikna ni Felipe, nagsallabayen kenkuana ti burangen ta nakadagdagsen ti panagriknana iti bagina idinto a naynay a mangmangngegna ti timek ti burangen. No kua, malipatanna nga awan met dita ti burangen ket ikuduag ni Felipe. Wenno no saan, bugkawanna. Nayerradona pay a naasut ti kalibre treintay otso a paltogna ket sinapsapulna ti burangen ta padasenna koma a pakayabkaban.

Nairana pay a nagbugkaw idi intulod dagiti tagapuneraria ti nakalungon nga asawana. Nagdardaras la ket ngaruden dagitoy a pimmanaw apaman a nayawat ni Felipe ti bayad ti balsamar ken lungon.

Uray ni inangna, kalpasan a binugkawanna, nagdardaras metten daytoy a nagpanaw. Dina ammo no ayanna. Isu a maymaysana—wenno duada ken ti burangen—a mangbambantay iti lungon ti asawana. Itay rimmuar, dagus a kimmayakay dagiti sumagmamano a tattao a nakitana iti kalsada. Sa la naamirisna a dina pay gayam naisalikad ti paltogna.

Gapu ta masemsem iti kinadagullit ti burangen ken kasta met a dina met maanusan a bambantayan ti bangkay ti babai a nanglugit iti kuppokuppona, inkeddengna nga itabon laengen daytoy. Sa maysa, simnek iti riknana a nalabit ti imbagbaga ti burangen a saanna a putot ni Miguel ket sineknan iti raas a mangdangran iti daytoy. Padasenna a sawaren. Into ket no pudno ti kuna ti burangen nga isunto ti mangpatay kenkuana. Unaanna laengen.

Pagimbaganna ta adda barreta ken pala a nakitana. Nanglittuob nga immuna sa napan iti likud ket nangkali iti pagattumeng. Pagimbaganna, napuskol ti minuyongan iti likudda ken nangato ti haloblaks nga impabakudna iti solarda ket awan ti makakitkita no ania ti ar-aramidenna.

Aginnagawen ti sipnget ken lawag idi maitabonna ti asawana. Nagdigos. Nadlawna a permi ti tekkabna ken adda naidumduma nga angot ken pudot nga agawaaw manipud iti bagina. No namin-ano a nagsabon. Nagsabon pay iti para laba. Impaturayna a lumablabbasit ti kudilna iti panangigudagodna iti bato a pagludlod. Ngem adda latta nabati a bara ken angot nga agaw-awaaw iti bagina. Masemsem.

Idi makapelles, napan iti kosina ket nagkallong. Saannan nga indandaneng dagiti adda a malamut dita no nabangles wenno saan. Kinarut-omna pay ketdin dagiti uray saan a naluto a natnateng iti bigao iti abay ti malabi.

Kalpasanna, agarup inibusna ti danum a linaon ti malabi. Magustuanna ti nasam-it ken nalamiis a danum. Permi gayam a wawna.

Sa kalpasanna, naturog. Ket nagtagtagainep. Iti tagainepna, nagparang dagiti napatpatayna. No saanda a kinadindinnanog, kinapimpinnaltogda. Nagung-ungor. Kasla siririing ngem di met makakuti. Gayam, adda babai nga aglanglanga a bruka a mangtengtengngel kenkuana ket nagaambonan dagiti pinapatayna. Agingga a naawanan iti puot iti tagainepna!

Sa la nakariingen iti parbangon ti maikadua nga aldaw. Nabambannog. Nakasaksakit ti bagina. Nagkalkaling-etan iti nalamiis ken napigket. Permi a wawna. Gapu ta awan ti nagyan ti malabi, imper-akna sa nagtartaray a napan immab-ab iti karayan iti lauden ti balayda. Adda madi a ramanna nga umapgad ti danum ngem saannan nga indandaneng.

Nalagipna ni Miguel ket nakarikna manen iti raas a mangdangran iti daytoy. Nagpelles. Innalana ti backpack-na ket inkargana dagiti lupotna nga inggapuna iti Manila. Itartarusnanton ti mapan iti ayan ni Madam. Nomuna ket nakarikna iti nakaro nga iliw iti daytoy.

Napan nagsaed iti lugan. Limmugan iti mini-bus nga agpa-Tuguegarao sa bimmaba iti rangtay ti Magapit iti Lal-lo. Sa naglugan kadagiti mini-bus a mapan iti Vigan. Dina maawatan ti bagina ngem adda pangarkarapkapanna a dita ti nagturongan ni Miguel.

Gapu ta sumipngeten idi makasangpet iti Vigan, nag-check-in iti maysa nga otel. Inkeddengna nga iti kabigatanna a birokennan ni Miguel. Sa maysa, dina pay naikeddeng no ania ti aramidenna iti ubing. Papatayenna kadi? Paralisaenna kadi? Bulsekenna? Pilayenna?

Nasipnget pay laeng iti kabigatanna ngem nagsawaren ni Felipe. Nakitana ni Miguel iti asideg ti kampanario. Nadlawna nga agsiputsiput ti ubing. Mabuteng la ketdi kenkuana, naimatangannanto met ti inaramidna. Animal a babai! Mano a tawen ngatan a tinaktakkian daytoy ti tukatokna? No mabalin la koma, litakenna amin a nagpaspasagudan daytoy. Addanto aldawda!

Narikna ni Felipe a bimmara ti bagina ken kunam la no nagpaulo amin a darana. Nagtupa dagiti sangina. Immirut dagiti susuopna. Kayatna a rim-iten ni Miguel.

Inggay-atna ti umasideg iti ubing. Ngem nagsarimadeng idi simrek daytoy iti simbaan. Nakadlaw?

Saanen a sinurot ni Felipe. Amangan ket no agtataray dagiti tattao a makakita iti mabalin nga aramidenna.

Namrayanna ti nagpayubyob iti parke bayat ti panangtantannawagna iti ruangan ti simbaan. Apagapaman a naalay-ayanna ti riknana. Nagpampanunot manen no ania ti aramidenna iti ubing.

Ngem iti isisingising ti init, nagsubli manen ti panagbabara ti bagina. Kasla mayin-inudo ti bagina. Sa idi kitaenna ti sumingising nga init, nasisirap. Ket idi maitama dagiti raya daytoy iti rupana, kunam la no adda kutsilio a nayubad iti rupana. Nagiriag a nangsarapa iti rupana. Nagtaray a napan naglinged iti monumento ni Gabriela Silang a nakasakay iti kabalio.

Masmasdaaw iti napasamakna. Ania a kayat a sawen daytoy? Adda kadi nasakitna?

Idi makitana a rummuaren ni Miguel iti ruangan ti simbaan, kellaat a nanglangeb ti batogna a law-ang. Sa pagam-ammuan, kimmanabsiit ti kimat a timmama ken ni Miguel. Naklep ti ubing iti sango ti simbaan.

Saan a nakagunay ni Felipe. Nalagipna daydi pannakakimatna met idi ubing. Nasaludsodna iti bagina ta amangan no naulit laeng ti napasamak kenkuana. Dumakkelto met ni Miguel a kas kenkuana a mangngagas nga inton agangay ket mammapatay? Ket pudno ti kuna ti burangen kenkuana nga isunto ti mangpatay kenkuana? Ngem nagbassit met a tao. Mamin-ano laeng a rungrungduenna?

Inggay-atna idi agangay ti umasideg iti ayan ti naklep nga ubing. Ngem addagita manen dagiti raya ti init a kasla mangubad kadagiti kudilna.

Sa maysa, adda dua a lallaki a nangakup iti putotna.

Inkeddengna a baybay-anen ti ubing. No malasat met daytoy ti pannakakimatna, makaammo ditan no bilang dumtengto ti tiempo nga agsinnuotda. Mamin-ano laeng a rim-itenna?

Nangpayapay iti kalesa ket nagpaitulod iti palengke. Gimmatang iti atiddog ti manggasna a bado ken kallugong. Sa kalpasanna, naglugan manen iti kalesa ket nagpaitulod iti terminal ti bus a mapan iti Manila.

SUMAGMAMANO nga aldaw a nagpupok ni Felipe iti kuartona iti quarters dagiti katulongan iti balay ti senador. Imbagana a madmadi ti bagbagina.

Indiaya ni Madam a mangayab iti pribado a doktor ken nars a mangkita kenkuana. Ngem nagkitakit. Naamirisna met ketdin ti bukodna a bagi. Nasakit ti bagina a matamaan iti lawag ti init. Ngem no kastan a sumipnget, awanen ti pagsakitan ti bagina. Kasla naidumduma pay ketdin ti kinatadem ti panunotna no kasta a rabii. Naidumduma ti kinaalibtakna. Kasla kaykayatna nga adda iti ruar nupay saan met a tapno makiummong no di ket tapno amirisenna ti aglawlaw ken agraraas a manglib-at iti mabalinna a lib-aten.

No kasta met nga aldaw, makaturturog. Agkakapsut. Sapulen ti bagina ti inana.

Ngem awan ti mabalinanna ta iti aldaw met ti trabahona. Isu nga impamuspusanna no kasano a makapagtrabaho iti aldaw. Gapu ta kasla masinsinit no adda iti ruar, inyaduna ti naggatang kadagiti bado nga atiddog ti manggasna. Masansan metten nga agkallugong iti kallugong ti cowboy kas iti senador. Gimmatang iti anteohos a napuskol ken nangisit ti sarmingna. Ad-adda la ket ngarud ti panangdaydayaw ni Madam iti takderna no kastan a duduada. Kasla kano action star. Ngem saan ketdi a kasla Fernando Poe, Jr. ta ni FPJ, para salaknib kano dagiti maikuskuspil. Saan kano a kasta. Ketdi, umisu kano kenkuana ni Ace Vergel. Bad Boy. Inawagan pay ketdin ni Madam iti Ace imbes a Philip a nagbalin a palayawna idiay rantso.

Ace. Magustuanna met. No innipis, alas. Umuna. Kasiglatan.

Ti adatna, saan metten nga ininggaan ti burangen. No kasta a mayasideg iti dakkel a kayo, wenno no adda iti maysa nga awan matatao a nasipnget a lugar, adda dita a makisarsarita kenkuana. Nangruna la ket ngaruden no addada iti rantso. Sangkasurot isuna ti burangen. Awan met ngaruden daydi dapuen a pusa a nagpraktisanna ta pagtatakkonanna koma a tiliwen no kasta a manguriro daytoy a burangen.

Kabayatanna, dina met maliklikan no kua a sungbatan ti burangen ta masusungeg iti kinadagullit daytoy. Banag a pangtaltaliawan ken pangis-iseman dagiti tao kenkuana. Masansan la ket ngarud a makisinnungbat kadagiti padana a trabahador. Daydi nangibaga kenkuana a mapanen agpaadmitar iti Mandaluyong, impaturayna a saan a nakakakunail iti panangkabkabilna. Nakadanon dayta iti senador ket pinagungtanna ni Felipe. Limed a kinarurod ni Felipe ti senador.

Ti adatna, iti naminsan a padana a badigard ti nangpangngeg kenkuana a kasla kano agdramdrama ta agsasao nga agmaymaysa, nagpinnaturongda iti paltog. Naimbag ta naaguantaan dagiti kakaduada a badigard. Dayta ti namkuatan ti senador a nangballaag kenkuana a mapan laengen iti rantso no saan nga agbalbaliw.

Napalalo a sakit ti nakem ni Felipe. Gistayan inkasirna ti panangagasna ken ni Junio. Gapu iti suronna, nupay nasakit ti nakemna nga agsinada ken Madam, isuna mismon ti nangisingasing nga agsubli laengen iti rantso. Imbagana nga adda insomnia-na—saan a makaturturog iti rabii. Amano ta isuna ti agbantay idiay rantso no kasta a rabii.

Nadlawna pay kasla kankanayon a mawaw. Ngem uray no nagburarog no kuan iti danum, kasla mawaw latta. Ket sineknan iti panagkalikagum kadagiti linnaaw. No kasta a parbangon, idi adda pay laeng iti Makati, agin-inayad a mapan kadagiti kamasetasan ket inumenna dagiti linnaaw a kimpet kadagiti bulong.

Pagimbaganna payen idi adda iti rantso, nagum-uma a nagin-inum iti linnaaw kadagiti karuotan.

NAGSUBLI iti sigud nga iskediulda ken Madam—a maminsan laengen iti makabulan. Ta nakadidillaw met no masansan nga agparantso daytoy.

Sa maysa, nadlaw ni Felipe a medio addan panagalumiim ni Madam kenkuana no kasta nga agkankanaigda. Nalabit dayta ti rason no apay a simmansan pay ketdin a kaykayat daytoy ti idiar aso a panagyala. Apaman a makapagwaywayasda, dagus nga aguksoben daytoy ket isun ti agpugiit. No apay ket ngamin a kasla adda agaw-awaaw kenkuana nga angot? Liniklikanna metten ti agsida kadagiti exotic a lamut a kas iti balut, pinapaitan, ken dadduma pay a kinilaw ken saan metten a managsili. Saan payen nga agsida iti pindang a kabalio. Ngem adda latta dangrona. Saan met ngarud nga anglit ta isu metten ti pay-udna.

Sabagay, iti biang ti panagkanaigda, ad-adda met a maganasan no idiar aso ti obrada. Kasla nakasakay iti kabalio ti panagrikna ni Felipe. Iggamanna no kua ti buok ni Madam ket medio guyodenna tapno tumangad daytoy nga ad-adda met a mangparasuk kenkuana. Dina pay magawidan ti bagina no kua a galpiten ti patong ni Madam—nga ad-adda met a mangpaareng-eng iti daytoy. No pay ketdi makapagtsek-inda iti motel, iwarangawang ni Madam ti panagimasna.

Ti adatna, iti dayta a madamada nga agyin-innala iti rantso ket umalimpatoken ni Madam, nadlaw ni Felipe nga adda simmangpet iti rantso. Napartak ti banurbor ti motor a nagturong iti ayanda. Addada pay simmaruno nga ungor dagiti lugan. Nakarikna iti peggad ni Felipe.

Dagus nga inuksotna ti mabagbagina ket daras a nagpantalon. Awanen ti gundawayna a makapagbado ta nagdalagudogen iti agdan ti simmangpet a narikna ni Felipe a ni Junio.

Pinidut lattan ni Felipe ti paltogna ket kinamangna ti tawa iti likud. Napayaman kadagiti panangsisiimna iti dapuen a pusa a nakasursuruanna no kasano a mapalag-an ti bagi no kasta a tumpuak. Limmagto ket bayat ti kaaddana iti aire, ingkagumaanna a kinontra ti grabidad. Inukradna dagiti takiagna a kunam la no dagitoy ket payak. Sa pinagkuy-adna dagiti sakana a kunam no magmagna. Ket nagdisso iti daga nga awanan kanalbuog. Kasla pusa.

Simpok iti kamanggaan. Idi taliawenna ti tawa a naggapuanna— pudno ti atapna— ni Junio ti naisakab iti tawa.

Kasano ngata a naammuan daytoy? Wenno adda nagipulong a kakaduana ditoy rantso? Addanto aldawda!

Nakita ni Felipe a naburnok dagiti kakadua ni Junio a naglugan kadagiti pick-up. Nangngegna a nagbilin ni Junio: “Sapulenyo! Papatayenyo ti animal!”

Idi agpustora dagiti kakadua ni Junio nga agsapul, idi a naamiris ni Felipe a kameng dagitoy ti armada. Adda urnos ti panangsunsonda iti kamanggaan. De-lente dagiti paltogda.

Di nagbayag, adda nakasilaw kenkuana. Bayagna laeng, naipugso dagiti umap-apuy a bala ket nagparasapas dagiti bulong idinto a natebteb dagiti sanga ken puon ti mangga. Awan ti uni dagiti paltog—naka-silencer la ketdi.

Nagtaray ni Felipe. Nagplastar iti maysa a puon ti mangga. Simmirig. Kenkuana nga in-inuten a nakaawat a pannakaaldawna ti rabii, naidumduma ti kinalawag kenkuana ti aglawlaw.

Ket simmolting. Psiw! Maysa.

Addagita manen dagiti naulimek ngem umap-apuy a buli. Praasss! Praasss! Tsug! Tsug! Tsug!

Nagtartarayen ni Felipe. Nagsardeng manen iti maysa a puon. Simmirig. Simmolting. Psiw! Dua.

Nalagipna ti kabakiran iti abagatan. Nalagipna met ti katangriban. Nagdardaras a kimmalipkip iti katangriban. Immusok. Kimmalipkip manen. Nakaanges iti nalukay idi addan iti aplaya. Naldaangan idi malagipna a daytoy a disso ti nagsansanayanda ken Junio. A ditoy a nakarikna iti nagpaiduma a pammateg para ken ni Junio.

Adda iti kasta a gundaway idi pagammuan ta masangdo ti bakrangna. Nagangek. Kunam la no nasulnot ti angesna.

“Animalka! Animalka!” Ni Junio. Ket addayta manen a mangsangdo kenkuana.

Inwalin ni Felipe ti puon ti lapayag ni Junio sa pinagaw-atanna iti kugtar ti patong daytoy.

Ad-adda ketdi a nagpagunggan ni Junio. Nagplastar ni Felipe. Maawatanna ti pungtot ni Junio. Ngem masapul a salaknibanna ti bagina. Ken masapul met a pariknaanna ni Junio. Tapno sumardeng. Wenno tapno seknan iti panagduadua.

Ngem kas kadagiti panagsanayda idi agtutuboda pay, marikna ni Felipe a naparpartak ken napigpigsa ni Junio. Iti dua a sulong ni Felipe, isubli ni Junio a tallo wenno uppat. Ken napigpigsa. Pagimbaganna laeng ken ni Felipe, mabalin a naan-andur, mabalin a natibtibker.

Gapu iti kinatalinaay ti dalluyon iti dayta a disso, agal-allangogang ti lanitak kada angek iti panagrupak da Felipe ken Junio.

Madlaw ni Felipe, agkamkammuolen. Nabtaken ti bibig ken kidayna. Nagdaringungon.

Kasta met ni Junio. Ngem nalabit, tumukno iti kangatuan a law-ang ti pungtot daytoy ken ni Felipe. Ta awan ti pagilasinan ti panagsardeng daytoy.

Napanunot ni Felipe a di pay la koma ngarud linib-at daytoy a pinaltogan. Nalabit, kayat daytoy a papatayen babaen ti bukodna a pigsa.

Nagtultuloy ti panagkabilda. Agingga a simmingising ti init. Ket kunam la no naiw-iwa ti kudil ni Felipe. Nangruna ket nakauyos manipud siket agpangato.

Inikkanna iti tumeng ti rusok ni Junio a namagangek ken namagilus iti daytoy. Ginundawayan ni Felipe dayta ket nagtaray a mangkamang iti kabakiran. Nakaadayo iti mapan a limapulo a metro idi pagammuan ta bimmanesbes manen dagiti umap-apuy a buli. Impennek pay ni Felipe ti nagtaray a nanglisi kadagiti umap-apuy a buli. Agingga a nagpukaw iti kabakiran.

NAGALLAALLA ni Felipe iti sibubukel a pagilian. Kalpasan a nalibasanna ti grupo ni Junio, saanen a nagawid idiay Santa Teresita, Cagayan a lugarna. Naalimadamadna nga impapati da Junio ken ti ama daytoy a pinaanup.

Pagimbaganna ta adda bankona (pinagbalinna nga ATM ti libretona) ket saanna a problema ti kuarta iti panaglemlemmengna. Nangruna ket nagtultuloy ti kasla pannakaiw-iwa ti kudilna no kasta a matamaan iti raya ti init, narigatan a nagsapul iti pagganaranna iti Kamanilaan. Padasenna koma ti agaplay a guardia yantangay adda met makitkitana nga agguguardia iti rabii ngem awan met ti maitedna a pappapeles. Sa maysa, mamin-ano laengen a masirip da Junio?

Nakadanon ngarud a nakipagkalkalap idiay Cagayan de Oro. Sa nakipagkalkali iti balitok idiay Samar. Nagbalin a bouncer ti maysa a night club idiay Cebu. Nagbalin a mannugal idiay Davao. Immawat pay iti trabaho kas hired killer dagiti politiko. Nasukansukat dagiti alias ken katatao nga inusarna.

Kabayatanna, kadagitoyen a tiempo a pimmusay ni inangna a dinan pulos naam-ammuan. Idi agbalaw ket timmammidaw iti lugarda, mapanen a tallo a tawen daytoy iti kamposanto.

Dina metten naiwagat ti panagraasna a mangdangran. Iti tunggal kabus ti bulan, agbabara ti bagina a ti kinabara daytoy, nadlawna a kabaelanna pay a pagbureken ti nakabotilion a lanana. Nasursurona ngarud ti agaramid iti pulbos a sabidong.

Ngem dimteng ti tiempo a kasla mabambannogen ni Felipe. Ta manipud iti daydi umuna a pannaturogna kalpasan a naitabonna ti asawana, masansan a linaonen ti tagainepna dagiti napatpatayna. Dagiti dinisdisgrasiana iti rantso ken daydi hinete a Tom Gutierrez ken dagiti pinaliklikidar ti ministro, ti mismo nga asawana, ken dagiti ginamgamudna. No saanda a kasinsinnulong iti tagainepna, kapimpinnaltogna ida.

Ket masansan a tengtenglen ti maysa a babai nga aglanglanga a bruka.

Isu nga iti maysa a gundaway, nagpupungtotanna a pinalpaltogan ti burangen. Tunggal igay-at daytoy ti agparang kenkuana, kamatenna babaen ti uray ania nga igam a maiggamanna.

Mapampanunotna a kamali ti panangdengngegna iti daytoy idi ubing pay. Ngem asino koma ti mangibagnos kenkuana idi? Ni tatangna nga Ago nga agbagtit? Wenno agbagtit kadi ngata nga agpayso? Saan ngata a kas kenkuana a ti la makitkitana? Isu ngata a kinettel ti amana ti bukodna a biag ta di kabaelan daytoy nga aramiden dagiti inar-aramidnan a panagpatpatay kadagiti tattao?

Idi mangrugi a kakastoyen ti salsaludsodenna iti bagina, nagpatagtagainep kenkuana ti burangen. Kuna ti burangen a saan sinurot ti putotna a ni Miguel ti wagas ti panagbiagna. Ketdi, agsagsagana daytoy a mangpapatay kenkuana babaen ti tulong ti puraw a lakay.

Naimaymayeng ni Felipe. Naglaok ti siudot ken ragsak. Ragsak ta nauman iti kasta a kasasaadna. Siudot ta inaangaw ti kasasaad a naggapu iti batillogna ti manggudas kenkuana. Nalagipna daydi panangpanawna iti ubing a naklep iti sango ti simbaan.

Pinadas ni Felipe nga inammo ti ayan ni Miguel. Naammuanna nga adda iti maysa a seminario. Ammona, pudno nga agsagsagana daytoy a mangpapatay kenkuana.

Iti itatapog ti baro a milenio, inkeddeng ni Felipe nga idiannan ti makipulapol kadagiti tattao. Nakagatang iti maysa a nalawa a daga iti Burgos, Ilocos Norte ket nangipatakder iti pasto ti baka, nuang, ken kabalio. No kasta a seknan iti raas nga aggamud, pamrayanna a gamuden dagiti ayup. Gapu ta binulan a nasken nga adda magamudna, impamaysana ti napartak a panagpatanorna kadagiti ayup. Napartak met ti panagadu dagiti pastorna. Ket adda met pasaray ilakona.

No kasta met a madukotan, malaglagipna ni Amigo ta iti panagubingna, no kasta a maldaangan, isu la ti kasarsaritana met. Isu a pamrayanna no kua ti agbiahe ket pasiarenna dagiti nadumaduma nga aktibidad a mainaig kadagiti kabalio. Naannad ketdi. Pagmataenna amin a likudan ken bakrangna. Narigaten no maunaanda.

Namin-ano daras met a nadlawna nga adda dagiti agpanggep a mangkaut kenkuana. Isu nga insaganana ti aglawlaw tapno saan a maipiskot. No kasta a madlawna nga adda dagiti umar-arubayan, mapan iti kabakiran babaen ti inaramidna a nalimed nga usok.

ITI naminsan a nagranada ken ti burangen, imbatad daytoy a dina nabaelan a papatayen ni Miguel gapu ta tinulongan ti maysa a puraw a lakay—a narigat nga ipiskot daytoy ta agbibiag iti tagainep, iti sidong dagiti Batibat.

Lakay a puraw, kinuna ti burangen. Saan ngata a daytoy daydi lakay a nagpatagtagainep kenkuana? A nagkuna nga aywananna koma ti amana? A nangibaga a saan koma nga agag-agas? Ngem dina sinurot. Ti ketdi sinurotna ket ti nakidiablo a burangen.

Idi binay-anna a nagsao ti lakay a puraw, imbaga daytoy a naalana ti lunod a naited iti amana. Nga apaman nga agagas iti agtawen iti dose anios wenno usarenna ti talento nga adda kenkuana, mapan kenkuana ti lunod gapu iti pannakaaramat dayta a talento iti dakes.

Nalagipna daydi damo a panangagasna ken ni inangna. Ania ngarud ti aramidenna koma idi? Baybay-anna a mablo ni inangna? Natural nga inagasanna. Ngem kastoy gayam ti kadagsen ti agbalin a kasukatna.

Innayon ti puraw a lakay a saan a naam-ammuan ni Felipe dagitoy gapu ta saanna nga inikkan iti gundaway daytoy a puraw a lakay a makapagsao iti tagainepna. A pinagarina ti pungtot ken sakit ti nakem iti kaungganna ken ti raasna a mabigbig uray iti dakes a wagas.

Agbabawin. Ngem ania pay ti maaramidanna ita?

Tarabayem ni Miguel, kinuna ti puraw a lakay. Tulongam ti putotmo.

Kasano?

Dumatagto kenka. Ngem sakbayna, masapul a tiliwem ken pagulimekem ti burangen. Daytoy ti kangrunaan a mangyaw-awan ken mangbutbuteng iti putotmo.

Nabayag a nagam-amiris ni Felipe. Agingga nga inkeddengna a surotenna ti lakay a puraw. No dina man mailinteg dagiti riro a naar-aramidna, masapul a tulonganna ti putotna.

Manipud iti dayta a kanito, inkagumaan ni Felipe ti saanen nga agdangran iti tao. Ket no kasta a seknan iti raas a mangdangran, dagiti laengen ayup ti dangranna.

Ti imasna, manipud rinugianna nga imbes a tao ti gamudenna no di ket ayup, nagsasaruno met a nagpakpakita ken ni Felipe dagiti sabsabali pay a mangmangkik. Adda dita ti kaibaan, kurimaong, ken kurimaw. Tapno saan a makadangran dagitoy, sinursurona a tabukolan ida. Kasla nakalaklaka metten kenkuana ti agsilo iti mangmangkik. Nalagipna la ket manen daydi dapuen a pusa a nangparparigat kenkuana. Mapan a daytoy ti nagbalin a mannursurona iti panagtiliw ti mangmangkik.

Kabayatanna, impanna dagiti natiliwna a mangmangkik kadagiti botilion tapno mabaludda dita ket saandan a makadangran.

Idi agangay, inkeddengna a tiliwen ti burangen. Panawenen tapno mamingga daytoy a mangkurkuriro kenkuana. Nabayag a sinibsiblokanna. Ngem iti dayta laeng a maikainnem a pulo a kasangayna a natiliwna. Nabambannog la ketdi ti nakidiablo a burangen ta di payen napupuotan daytoy ti yaasideg ni Felipe iti dayta nga aginnagawen ti sipnget ken lawag. Tinabukolanna sa rinimpongna. Inulodna nga impan iti insaganana a pagbaludan iti umuna a kadsaaran ti balayna. Innalana ti ipus ti pagi ket sinansanutanna. Impapati ni Felipe a sinanutan. Amin a pungtot, sakit ti nakem, buteng a namagpangisit iti kararuana, impennekna nga impalay iti burangen. Nadagem ti panaguraor daytoy. Imbes la ket ngarud a makarikna iti balligi, mariknana ti in-inut a pannakaadasna iti pigsa. Saanen a kas idi a burayok ti bilegna ti pannakaatiw ti kabusorna.

Ngem saanna nga iniggaan ti burangen. Manso 'ta sanut. Ad-addan ti uraor ti burangen. Ngem natangsit latta.

“Basol amin ni Ago! Basol amin ni Ago!” inulit-ulit daytoy.

Ket nupay dimmakkel ni Felipe a nanggurgura iti amana gapu iti kasasaad daytoy, saan met a basta lattan agkurno iti ibagbaga ti burangen. Ket iti kada riaw daytoy a basol ni Ago ti amin, maysa met a panabsiit ti latigo nga ipus ti pagi ti ipalay ni Felipe.

“Siak, siak ti sikog a pinapatay ti amam! Siak, siak ti sikog a pinapatay ti amam!”

Naimayeng ni Felipe. Wen met nga agpayso.

Ginundawayan ti burangen ti panagulimek ni Felipe. Kunana nga iti dayta nga ipapatayna iti nakaam-ames a wagas, sinakmal ti kasipngetan ket sinappuyot ni Dugang, ti panguluen ti sipnget. Ni Dugang ti nangabrasa kenkuana. Ni Dugang ti nagbalin a taklin ken taengna.

Idinto a ni Baras, ti Puraw a Kabalio, ti mutia a naisagut ken ni Ago, gapu iti kinaawan-bileg daytoy a nangtubngar iti inaramid daytoy, apagbiit nga inatiw ken inadipen ni Dugang. Ket iti pannakaatiw ken pannakaadipen ni Baras, nagari ti bileg ni Dugang. Kas pannusa, impalayna ti lunod iti pamilia ni Ago—nga agbalinda nga adipen ti sipnget .

Naipaltiingen dagitoy ken ni Felipe. Ket ad-addan ti pannakaimayengna.

“Isu a saanak a kabusor!” kinuna ni burangen. “Maysaak ketdi a biktima ti amam! Ket itan, agpapadatayo aminen nga adipen ti sipnget! Agpapadatayo aminen nga adipen ni Apo Dugang!”

Naallangon met laeng ni Felipe ti riknana. Daytoy a burangen ti nangallilaw kenkuana, ken nangisarsarak kenkuana iti kasipngetan. Daytoy ti nangguyugoy kenkuana tapno agbalin a nakadakdakes la unay. Daytoy ti nanglugan kenkuana tapno agpapatay!

Iti apagdarikmat, imbasnotna manen ti ipus ti pagi iti burangen. Pinagsasarunona. Nagungor manen daytoy.

Nagsardeng met laeng ni Felipe. Mariknana ti pannakaadas ti pigsana nga ad-adda a gapu iti naammuanna. Agpapadadan nga adipen ti sipnget? Dina napupuotan, indawatna ti napia a karadkad ni Miguel, ken ti putot daytoy.

“Daksanggasat kenka, kaanakan,” kinuna ti burangen nga iti baet ti panagasug daytoy, nailimog ti timek a manglalais, “umayen ni Miguel tapno papatayennaka! Papatayennaka ti bukodmo a putot! Dayta ti lunod kadakayo gapu iti inaramid ti amam! Anak ti mangpapatay iti ama!”

Saan ketdi a nagkir-in ni Felipe. Saan a naguni. Dina kayat a maammuan ti burangen ti adda a kaririknana. Narigaten.

“Sa maysa, saan nga asiasi a kabusor ni Dugang,” kinuna ti burangen. “Adayo a maatiw. Isaganayo ti bagbagiyon nga agtungpal iti kasipngetan a kas kaniak.” Nagkulinikon daytoy. Sa nagasug a nagdung-aw.

Tinallikudan ni Felipe ti burangen. Timman-aw iti ruar. Maimaymayeng a nanganninaw iti mabalin a lumtuadan ti tagiurayna. Sumangpet ngata?

Pagam-ammuan, kinumotan ti mangnibinibi a sipnget ti aglawlaw.

(Tuloyna)

Napalabas a paspaset: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15

Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.

Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.

Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti

Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee

Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada

Para iti digital a kopia:

PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ

Magzter: http://bit.ly/407pazG

Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph

Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,

iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine

iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin

Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin

Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine