Sarita ni DIONISIO S. BULONG
Immuna a naipablaak iti Abril 22, 1963 a bilang ti Bannawag.
NAGPUNGAN ni Tata Gus (Gusting kano ti birngasna idi) kadagiti takiagna ket nagayuyang ti isem kadagiti agbirbirri a bibigna. Asino kadi ngamin ti mamati nga iti tawennan nga innem a pulo, makapatung-ed pay laeng iti kas ken ni Elvira? Duapulo laeng ni Elvie, kalaplapsatanna, karugrugsuanna. Ah, sabaliak, nayisem manen ni Tata Gus ket inumsina dagiti padana a Hawayano a nakaasawa iti ubbing gapu laeng ta impapilit dagiti dadakkelda.
Kinatkatawaanda ni Tata Gus idi impalgakna a ni Elvie a mismo ti pagraywanna a di ket dagiti dadakkel daytoy. An-anuem ti ayat a mapilpilit? Ibalbalesna kadagiti padana a Hawayano a mangsutsutil kenkuana. Pagarigan laengen ni Tata Alex. Idi mabigatan kalpasan ti kasarda ken Rebing, karamut met aminen a takiag ken rupana. Ah, nakunana manen a kineppetna pay dagiti bibigna a kasla inimasna dagiti balikas ni Elvie idi kalman. Makabulan pay, makabulan laengen! Inkidemna ket imparabawna ti takiagna kadagiti bibigna.
“Ngem ubing unay a para kenka, kabagis,” nalagipna ti dillaw ni Tata Imon a manongna ken pakipagnedanna ita.
“Iti ayat, kabagis, awan ti ubing, awan ti lakay,” kinunana met. “Kayatnak la ketdi ni Elvie, alaekon idiay Hawaii.”
Bay-am a Yebkas Dagiti Sabong
Mariknana lattan a kasla rumrumkuas ti kinaagtutubo iti barukongna. Bimmaringkuas sa immulog ket sagsagawisiwenna pay ti kanta a “Ti Ayat ti Maysa nga Ubing” idinto nga agturong iti yan ti kabagisna nga agbambamban iti sirok ti santol iti arubayan.
“Diak sa makaurayen, kabagis,” kinunana.
Tinangad ni kabagisna sa immanges iti nauneg. Iti daytoy a tignay ni Tata Imon, ammo ni Tata Gus a sumupiat latta ti kabagisna a ni Elvie ti asawaenna. Ngem naikeddengnan ti aramidenna.
Pagam-ammuan, nagbingngi met laeng dagiti bibig ni Tata Imon. “Ammom kadi, kabagis, a sakbay a simmangpetka, addan kaayan-ayat ni Elvira ken matultulagen ti panagsimpada?”
“Wen, ammok, kabagis.” Nangiruar iti estangko ket sinindianna.
“Panunotem koma ngarud daytoy, kabagis. No sika ti agsaad iti biang ti kaayan-ayat ni Elvira, ania ti mariknam? Ken, namnamaem kadi a patpatgennakanto ni Elvira?” Tinangad manen ti adina ngem tinimtimtiman laeng ni Tata Gus ti ipugpug-awna nga asuk. “Ala, ipapanta a mayat nga ikasarmo. Saan ngata a gapu laeng iti pagayatan da Pari Icco? Panunotem, kabagis. Ti ubing, agpaay koma iti padana nga ubing.”
Nagkatawa ni Tata Gus.
“No linalakayto pay la ti panagpampanunotmo ket a kunak, kabagis,” kinunana. “Nakaadal ni Elvie, kabaruanan dagiti pamanunotanna, ket adda kabukbukodanna a pangngeddeng.”
“Pudno met ketdi, a. Ta uray ti kaayan-ayatna ita, ni Dante, isut’ akimpili ket di kayat dagiti dadakkelna. Ngem ‘tay kunakon, para koma iti ubing ti ubing. Kayatmo kadi a pasigto met a karamut ‘ta rupam? A dinakanto pay kayat a kakuyog?”
“No ni Elvie a mismo ti kinasaritak. Timmung-eden, ammom kadi?”
“Timmung-eden? Kenka?”
Agwingwingiwing ni Tata Imon a pinanawan ni Tata Gus. Immuli a sangkasagawisiwna pay laeng ti ayat ti maysa nga ubing ken ti maysa a lakay. Nakapellesen idi umulog. Napan nangpara iti karomata iti igid ti kalsada; limmugan ket nagpaitulnog iti balay da Elvira.
Nalagipna ti biagna idiay Hawaii. Adu met ket ti babbai a naap-aprosanna idi, ngem amin dagitoy, nabayadan ti intedda a ragsak. Saanda a nangted iti ayat, di met nangted iti ayat. Ngem ayat daytoy inruknoyna ken ni Elvie ket patienna nga ayat met ti mayawat kenkuana. Adda kad’ pay naim-imnas a ragsak?
Nakagangganaygay a dimsaag iti karomata ket dina payen pinasuplian ti pisos nga imbayadna. Manipud iti lalaktawan, nasaripatpatanna ni Ama Icco a mangsingsingit iti adigi ti bangsal. Dimmanon.
“Sapsapaenyo met la ti agkudkuditen, ama,” kinunana.
“No dinto met la makagatangen datao iti kayo tapno matarimaan koma ‘toy balay,” insungbat ti lakay nga uray la a marmarnuoyan ti isemna. “Dumanonka, a. Addad’ta ngato ‘tay balasangtayo. Umulika lattan. Elvie, adda sangailim! Ni Apo Hawayano!” impukkawna.
Nagturong ni Tata Gus iti agdan ket nangngegna met ti ranitrit dagiti datar iti laem. Ket idi makasagpat, addaytan ni Elvie, a ti isemna, ania ketdin a nagsam-it! Ngem nadlaw ni Tata Gus a kappunas ti lua kadagiti mata ni Elvie.
Ginaw-atna ti dakulap daytoy ket agkanna koma ngem nataliawna ti maysa a baro a nakatugaw iti palangka iti laem.
“Umaykad’toy, Gus,” kinuna ni Elvie. “Ni Dante daytoy. Dante, ni Gus.”
Inawatna ti dakulap ti baro, dakulap nga agmamayo ken awanan bara. Nakalablabaga ti rupana, naldaang dagiti matana.
“Pumakadaakon, Elvie,” kinuna a dagus ti baro. “Panawankay' la ditoyen, apo.” Ket timmallikuden a dina inuray ti maisungbat kenkuana.
Inay-ay ni Tata Gus ti padana nga agayat. Ngem basolko ngarud no nagasgasatak? kinunana iti bagina. Kinitana ni Elvie ket inalunos dagiti matana ti kinalapsat daytoy imnas nga agbalinton a kaingungotna.
“Ania ngay ti imbagana? Imbagam met laengen nga agkallaysatanton no umay a bulan?”
“Wen. Ken insublik aminen a prendami.”
“Ngem diak maurayen ti makabulan pay, Elvie. Inton umay a lawas koman, mayatka? Kasaritak itan da tatangmo.”
Pinerreng ni Elvie. Ninamnama ni Tata Gus a mailangaanna ti rugso kadagiti mata daytoy, kas iti dina maigawiden a rugsona, ngem nagkatawa ketdi ni Elvie sa kineddelna ti takiag ti Hawayano.
“Apuradoka la unay met,” kinuna ni Elvie. “Ti tulag, a, ket tulag. Makabulan pay.”
Saanen a nagawid ni Tata Gus. Nakipangaldaw ken nakipangrabii, ket iti sardam, inlawlawagna aminen kadagiti dadakkel ni Elvie dagiti nasken a maannurot iti kallaysa. Dakkel ti kasar a kiniddaw ni Elvie, agbalayda a bukbukod wenno mapanda idiay Hawaii ken mayakar iti naganda a dua, kalpasan ti kallaysa, amin a sanikua ni Tata Gus. Banag a pinatganna amin, ta asino kad’ ti pangisab-onganna kadagiti daga a nagatangnan ditoy purokda?
Naladawen a sardam idi agawid. Awanen ti malugananna a karomata. Iti isusungadna iti tersena, nakitana nga agmaymaysa ni Dante nga umin-inum iti nasanger. Nupay di pay met unay nabartek, nadlawna a panggep daytoy nga ibusen ti linaon ti prasko. Sinallabayna ket kiniddawna nga agsaritada koma. Makapungpungtot ti baro idi damo ngem nagpasallabay met laeng a payawid.
“Maawatanka,” kinuna ni Tata Gus ken ni Dante. “Uray siak, lumdaangak met no mapasamak daytoy kaniak. Ngem ania ngarud ket nagasgasatak, barok. Isut’ gapuna a kinasaritaka ta kayatka koma a tulongan. Uray no sangkabassit laeng ti mabalinko a—”
Kasla kellaat a nausawan ti baro. Rimmuk-at iti pannakasallabayna ket minatmatanna ni Tata Gus.
“Mano kadi ti tawenyon?” dinamagna.
“Innem a pulo.”
“Mano pay a tawen ti namnamaenyo a panagpautyo?”
Nakaisem ni Tata Gus. “Ababa ti biag ti kaputotanmi,” insungbatna. “Sangapulo a tawen pay ngata—no diak agan-annad.”
“Ket no mataykayo, diyo kadi napanunot a mabalin nga agasawa pay ni Elvie?”
“Kalinteganna dayta. Saanko a babalawen no birokennanto ti maikadua a ragsakna.”
“Mabalin a siakto met laeng ti mangasawa kenkuana ket pagnam-ayanminto ti ipatawidmo kenkuana.”
“Agyamanakto unay no naragsakto iti dennam. Ngem ti kunak, dimo unay sakiten daytoy a napasamak. Makasarakkanto iti sabali. Ubingka pay. Dimo koma met pabasolen ni Elvie. Maitedmo kadi kenkuana ti nam-ay ken talingenngen nga itedko kenkuana?”
Immirut ti rupa ti baro iti panangperrengna ken ni Tata Gus. Nagwingiwing a kas man inay-ayna ti lakay.
“Saan,” kinunana idi agangay, a kasla kellaat a timmibker ti timekna. “Ti ayatko ken ni Elvie, saan a paappupo iti nam-ay no di ket mangted iti nam-ay. Kukuam laeng ni Elvie ket lumdaangkanto.”
Naimayeng ni Tata Gus. Ania ti kayat a sawen ni Dante?
IDI nalpasen ti kasar, kinatkatawaan ni Tata Gus ti padles ni Dante. Lumdaangkanto. Kasano a lumdaang iti denna ni Elvie? Dagiti aldaw a panaglinnailoda idiay Baguio, ken panagpalpaliwada kadagiti nadumaduma a paglinglingayan iti Kailokuan, namsekda iti rugso ken kinaimnas a nangisubli manen iti kinaagtutubona.
Awan ti karamut iti umuna a rabiida. Ngem adu ti pinnauyo kadagiti simmarunon a lawas, a no sublatenen ti dungngo, kasla sumam-it, iti panagnanam laeng ni Tata Gus, dagiti kanitona iti denna ni nabanglo nga Elvie.
Ngem iti maysa nga aldaw, makatawen kalpasanna, dimteng ni Dante nga addaanen iti napintas nga asawa. Nagbalay da Dante iti purok ken nakagatang iti daga a talonenna.
Idi damo, saan a kayat a patien ni Tata Gus a ti panagasawa ni Dante ti gapu ti masansan a panagap-apada ken Elvie. Ti patinayonen ti kinaliday ni Elvie ken ti panangipapaidamnan iti lailona. Saanna a patien—agingga iti maysa a rabii a kangato unay ti gurigorna ket saan payen a tamingen ni Elvie.
“Ania ngarud ti kayatmo, dungdungnguenka a laklakayan?” imbassawang ni Elvie.
Nakutim ni Tata Gus dagiti bibigna.
“Nasaysayaat laengen nga agsinata,” kinuna pay ni Elvie.
Saan, saan, naikidem ni Tata Gus, a tumtumrem dagiti luana ken napno ti pusona iti sanaang. Iti panagnanamna, nagbalinen a napait ti ayat ti maysa nga ubing, daytoy ubing nga impagarupna a tampok ti kinalalakina ditoy a biag.—O
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
