Nobela ni ARIEL SOTELO TABÁG
(Grantee, 2013 National Book Development Trust Fund para iti Nobela nga Ilokano)
18 | PANANGSAPUL KEN NI DADI DOM
IDI simmangpet ni mamangna, ti puraw a buok ni Eliezer ti immuna a bininbinsir daytoy idi makapagwaywayasda. Nabayag. Agkakanayon ti sennaay, wingiwing kada sagpaminsan a pannakabibina.
Impaganetget met ni Eliezer a mabalin nga adda iti genes ni papangna a no saan a natayengteng a nangisit ti buokda, mabalin a nasapada nga aguban.
Sa inyangawna nga amano kenkuana ti baseball cap nga inyawid ni mamangna a puraw a namarkaan iti nalabaga a bulong ti maple ken adda naisurat nga all caps a "Canada."
SAKBAY a nagbiaheda nga agina, pinennek ni mamangna a kompleto ti pinapel a kuarta a pasig a sagsasangaribu a naited ken ni Eliezer. Binilangda ket apagisu a maysa a milion a pisos—dua a reppet a saglilima gasut a ribu a pisos. Mapan a sangapulo a ribu ti nagastosda iti daydi pettat a panagbiahe da Eliezer a nagawid idiay Calapan, Mindoro. Inkabilda ti kuarta iti daan a baul ni lilangna nga inyaramidan ni ulitegna iti dua a dadakkel a padlock.
Galiera Queen (MAUDI A PASET)
Segun ken ni mamang ni Eliezer, malaksid a nakailasinen daytoy iti dutdotenda iti tiempo ti emerhensia, adda met makaanay a kuartada a mangsapul ken ni papangna. Gimmastos kano met bassit iti proseso ti pannakayababa ti kontratana kas social worker idiay Canada—pagimbaganna ta mannakaawat ti kompania a nagtrabahuanna ken adda met dagus nasapulanda a nangsukat kenkuana.
No agarup kaingas ni mamangna ni Marian Rivera idi nagpa-Canada daytoy, kalanglangan ni Cherry Pie Picache idi nagawid. Limmukmeg a bimmaket ti langa ni mamangna. Karkardayo ta saan met a makakaan ngem limmukmeg met. Kastana kano a ma-depress. Aglukmeg. Idi a nakita ni Eliezer a pudno a maldaangan ni mamangna iti panagpukaw ni papangna. Sangit a sangit. Mapespespes ti barukong ni Eliezer.
Inistoria ni mamangna no kasano a nagam-ammoda ken papangna—ken ti bassit-usit nga ammo ni mamangna maipapan iti kabibiag ni papangna. A daytoy ket maysa nga ulila a demmang a tinaraken ti maysa a padi idiay Vigan, a sigud a seminarista, a nagkamkameng iti banda, ken nangisursuro iti hayskul. A pudno a naulimek ken saan a maun-uni ken kasla kankanayon a mapukpukawan. Ngem gagangay met kadagiti artist ti kasta—kaykayatda ti agmaymaysa. Sa maysa, dati a seminarista daytoy ket masansan a maipapan iti pilosopia ken teolohia dagiti sarsaritaaenda—ti kaipapanan dagiti bambanag ken ti kinaadda wenno kinaawan ti Dios.
Nadakamat ni mamangna nga amangan no dimtengen ti tiempo nga inkeddeng ni papangna a sapulen dagiti nagannak daytoy. A nupay dina kanunongan ti basta lattan panagpukaw daytoy, naimbag met no kasta nga agpayso ti puon ti panagpukaw ni papangna.
Simngay ti sangkaballing a namnama iti barukong ni Eliezer.
Saan ketdi a nagkomento ni mamangna idi kuna ni Eliezer nga amangan no nag-short circuit ti utek ni papangna ket nagbagtit. Ta kadagiti napalabas nga al-aldaw sakbay ti panagpukaw daytoy, adda dagiti dina mailawlawag a tigtignay ni papangna.
Nagulimek ketdi ni Eliezer idi dinakamat ni mamangna no ania met ti makunana iti ar-aramidenna a panagag-agas, ken kadagiti naistoriana a panangala kenkuana dagiti lallaki. Nabainan. Nalagipna la ket ngarud dagiti dadduma pay a natakuatanna a mabalin a ni papangna ket isu ni Miguel Tabaco.
Dina ketdi dinakamat dayta ken ni mamangna. Ad-adda la ketdi a maulaw ni mamangna.
Dinakamatna ketdi ti maipapan ken ni Isabel.
Kuna ni mamangna nga amangan no dardarepdepna laeng dagitoy. A tagtagainepna laeng ket ipagarupna a pudno ta dina madmadlaw no kaano a siririing ken no kaano a matmaturog. Sa dinakamat daytoy nga itay nabiit, inako ti ubing a karakter iti autobiographical a libro a The Boy Who Came From Heaven, a saan a pudno dagiti imbagbagana a bayat ti pannaka-coma-na, napan idiay Langit ket pinagsublida laeng isu a nakariing iti pannaka-coma-na.
Nasair ni Eliezer iti imbaga ni mamangna. Makasangsangit a nagkuna: “Pagay-ayatak kadi ti manglokloko, mamang? Pagay-ayatak kadi nga ay-ayamen ti bagbagik?”
Napasarimadeng ni mamangna. Sa kalpasanna, insangit daytoy ti panagpadispensarna. Nagsangsangit daytoy a nangar-arakup kenkuana.
SAKBAYNA, kinontak da Eliezer ken mamangna dagiti kameng ti banda a Black Stallion. Nagkikitada iti maysa a panganan iti Gateway iti Cubao. Daksanggsat ta awan ti makaammo kadakuada. Adda ketdi nangipasimudaag nga amangan no babai a nanggayuma ken ni papangna ket nayaten a napan simmurot iti no sadino a lugar.
Simmaruno a napanda iti opisina ti Perfect Pitch, ti kompania dagiti instrumento a nagtrabahuan ni papangna. Impakaammo ti manedier nga AWOL ti naikabil nga status ni papangna. Absent without official leave. Saan a nagpakpakada, dida ammo ti ayanna.
Iti seminario a simrekan ni papangna, maragsakan ti padi a kinasaritada a nakaammo iti umuna a gundaway no ania ti nagbanagan metten ni Domingo Adviento. Kaklasean gayam ni papangna ti nangiyam-ammo iti bagina a Father Cris Pine a guardian ken dekano ti Our Lady of the Angels Seminary iti Novaliches, Quezon City.
Kuna ketdi ni Father Cris a nakalidliday a maammuanda a mapukpukaw ni Dom. Dinamag ti padi no napandan idiay Simbaan ti Vigan a damag a nagnanaedan ni Dom sakbay a simrek iti seminario.
Inkari ni mamangna nga isu ti sumaruno nga aramidenda.
Ngem nagdiretsoda ketdi iti opisina ti National Statistics Office iti East Avenue. Adda met naalada a birth certificate ni papangna. Naikabil a nayanak daytoy iti Pebrero 7, 1978 iti Vigan Cathedral babaen ti maysa a mammaltot. Namarkaan ketdi iti “Late Registration: June 8, 1990.”
Kellaat nga adda nagliteng iti panunot ni Eliezer. Nayanak iti maysa a simbaan sa late registration? Naliway man dagiti adda iti simbaan? No adda iti simbaan, asino ngarud dagiti dadakkelna?
Ket inkeddengda ti agbiahe a mapan idiay Vigan.
MIERKOLES, katengngaan ti lawas idi nagbiaheda. Amano ta awan ti trapik, kinuna ni mamangna. Sumipngeten idi makagtengda iti siudad ket apaman a nakababada iti bus, nangpayapay ni mamangna iti traysikel ket nagpaidiretso iti Villa Angela Heritage House. Medio adayo daytoy iti puseg ti siudad. Babaen dagiti sumagmamano a nararaniag a silaw iti ruar, kasla kadaanan a dakkel a balay ti nasao a hotel. Apagapaman a simgar ni Eliezer. No patienna ti ibagbaga dagiti kaklasena ken dagiti mabasbasana ken ti bukodna a padas, sigurado nga addada sabali a pinarsua iti nasao a hotel.
Idi nakatsek-inda, kuna ni mamangna a narigatan a nagpareserba ta umadani ti dakkel a festival ti Vigan—kinapudnona, mangrugi iti kabigatanna.
Nagkaiddada ken mamangna ket pettat a nariknana ti panagduoy. Nagkukot a kunam la no kasla sikog sa dimmenden ken ni mamangna. Mail-iliwan met ni mamangna a nangarakup kenkuana. Madamdama pay, agsasaibbekdan nga agina. Inap-aprosan ni mamangna ti bukot ken ulona. Agingga a nakaturog.
Experience Ilocos Sur Kannawidan Ylocos Festival 2015. Kannawidan, sangsangkamaysatayo a rambakan.
Dayta ti nakasurat iti dakkel a trapal iti sango ti kapitolio. Pudno a mangrugi iti dayta nga aldaw dagiti aktibidad ti nasao a parambak ti siudad. Tumuyutoy dagiti tao. Nalawlaw ti parke iti sango ti kapitolio. Kumunolkunol met dagiti tattao iti sango ti simbaan.
“Kasano ngata?” nakuna ni mamangna idi agtaktakderdan iti asideg ti pagkampanaan ti simbaan. Addada dagiti tattao iti kombento ngem kuna dagitoy a nakaserra ti opisina ti simbaan. Awan met dagiti papadi ta kanigid-kanawan dagiti inatendaranda a pabuniag, pamisa, pa-blessing.
“Wrong timing-ta met, Eli,” kinuna ni mamangna iti nakapsut a timek. Makasangsangiten.
Nagtaltalangkiaw ni Eliezer. Nadlawna ti lakay a rimmuar manipud iti pagkampanaan. Innalana ti imana ni mamangna ket sinurotda ti lakay nga agturongen iti kombento.
“Lilong! Lilong!” kinuna ni Eliezer iti Tagalog.
Napataliaw ti lakay. Nagdaydayaw ni mamang ni Eliezer.
“Agyankayo ditoy simbaan, lilong?” kinuna ni Eliezer.
“Wen, balong. Apay kadi?” kinuna ti lakay a nupay nalinteg pay ti takderna, puro ubanen ti buokna ken naruaren dagiti piligis iti mugingna.
“Dakami ti agina ni Domingo Adviento,” kinuna ni Eliezer. “Di kadi nagyan ditoy idi?”
Immisem ti lakay a nanglangit. “Ay, wen, ni Dom.”
KALPASAN ti pannakisaritada ken ni Lakay Rogelio Tabangin iti McDonald’s iti asideg ti ruangan ti siudad, nagsubli da Eliezer ken mamangna iti hotel.
Awan ti arimekmek dagiti agina malaksid iti kuna ni mamangna nga inton bigaten nga agsublida iti Manila.
Ngem ken ni Eliezer, saan a mapukaw iti panunotna ti kuna ti lakay a ni papangna ti pinidutda a naawanan iti puot iti sango ti simbaan, mapan a nasurok a duapulo a tawenen ti napalabas a no di mariro ni Eliezer, agtawen iti sangapulo ket dua ni papangna idi—kas met laeng kenkuana ti kataeng idi nakimat itay napan a tawen.
Saan ngata a nakimat? nakunana itay. Sinumaria ni mamangna. Saan met a sinungbatan ti lakay.
Kuna ti lakay nga awan ti imbaga ti ubing a kinasiasinona isu a ti papeles daytoy idi agbasan, inurnos lattan daydi Father Dom a kadua ti lakay a nangpidut iti ubing—nga isu ni papangna. (Daydi, kunana iti padi ta nabayag kano metten a pimmusay—impatay kano daytoy ti pannakaaksidente iti naminsan, naparalisa agingga a natay.)
Impalagip ni Eliezer a nakasurat ti late registration iti birth certificate ni papangna. Nagtungtung-ed ni mamangna.
Kuna pay ti lakay a manipud simrek iti seminario ni papangna, manmano metten a mapan iti simbaan. Nangruna la ngaruden idi nagbasa iti Quezon City. Naudi nga ipapanen daytoy ti panagpakadana a mapanen idiay Manila.
Bayat ti panangur-urnos ni mamangna ti bagaheda a maysa a panakkelen a backpack ken shoulder bag, innala ni Eliezer ti gagangay ti kadakkelna a backpack-na ket inruarna ti laptop-na. Linuktanna ti e-mail-na ket nakitana nga adda mensahe dagiti editor ti Bannawag:
Hi, Eli.
Adtoy ti unpublished a manuskrito nga inye-mail ni Miguel Tabaco. Saanmi nga impablaak ta iti panagdamdamagmi kadagiti mannurat iti Santa Teresita iti Cagayan a nakapasamakan ti istoria, mabalin a nagan iti pluma laeng daytoy Miguel Tabaco. Kunada ketdi nga adda idi ubing nga agnagan iti kasta a nagpukaw idi 1990s.
Nagpukaw idi 1990s? Kellaat a nagbanugbog ti barukong ni Eliezer. Nalagipna ti late registration a birth certificate ni papangna. Ti kuna ti lakay a nakitada a naawanan iti puot nga ubing iti sango ti simbaan. Saan ngata daytoy daydiay ubing a mapukpukaw? Nalagipna ti kuna ni John Regala— a no kasano nga am-ammona, dina maawatan.
Kas respetomi iti daydi nga ubing ken kas polisia ti magasin a saankami nga agipablaak iti gapuanan ti maysa nga anonymous a nagusar pay iti mapagduaduaan a nagan, saanmi nga impablaak. (Pagbabawyanmi ngarud ti pannakaipablaak ti immuna a salaysayna.)
Malaksid iti daytoy, kunana met a tagtagainepna laeng dagitoy. Siempre, saan nga interesting kadagiti readers-tayo, di kadi?
Ngem para kenka a kunam met a fan ni Miguel Tabaco, adtoy nga ipatulodmi kenka for your reading pleasure. Ken please lang, ading, for your eyes only laeng koma—dimo koma iwarwaras iti sabali. Narigaten no ireklamonatayo daytoy mannurat nga aglinglinged iti nagan a Miguel Tabaco.
Dios ti agngina,
Manong Bannawag
Naggitebgiteb ti barukong ni Eliezer. Miguel Tabaco, kinunana. Pudno kadi ti imbaga ni John Regala?
Intuloyna a binasa ti e-mail:
---------- Forwarded message ----------
From: Miguel Tabaco
Date: Fri, February 7, 2014 at 08:10 AM
Subject: Fwd: Salaysay #2
To: Bannawag Editorial
Naipaw-it daytoy iti a-siete ti Pebrero. Kayatna a sawen, tallo aldaw kalpasan a nagpukaw ni papangna. Addayta manen ti 36 iti e-mail address. Ania ti kaipapanan daytoy? Talaga kadi nga insaad ni papangna nga agingga laeng iti 36 ti pakaam-ammuan ti kaaduan iti daytoy?
Hello, appo nga editor ti Bannawag!
Daytoy naka-attach, kasilpo ti salaysayko a “Dagiti Datdatlag a Mutia iti Bantay Nalban” a naipaltiing kaniak babaen dagiti tagainepko manipud agtawenak iti duapulo ket uppat agingga iti tallopulo ket innem.
Maipapan met daytoy iti mangmangkik a managan iti Dugang (wenno tikbalang kadagiti Tagalog).
Saan ketdi nga inklik ni Eliezer ti Microsoft Word document file nga attachment ni Miguel Tabaco a napauluan iti "Ni Dugang, ken ti Gunglo Dagiti Mangmangkik iti Rabaw ti Daga." Addanto sabali a gundaway.
Ta ad-adda a sinakup ti panunotna ti mennamenna iti kaadda ti pudno a tao a Miguel Tabaco, wenno no saan man, adda tao a nangusar iti dayta a nagan. A daytoy met a nagan, taga-Santa Teresita, Cagayan a segun iti panagdamdamag dagiti editor ti Bannawag, isu ti ubing a nagpukaw idi 1990s. Saan ngata a daytoy ti ubing nga inakup da Lakay Rogelio Tabangin ken daydi Father Dom?
Nagbanugbog manen ti barukongna. Tinaliawna ni mamangna a makumikom nga agkupkupin. No kua, agsinglot daytoy.
Napan iti Google ket in-search-na ti Bantay Nalban. Nakitana nga adda daytoy iti ili a Santa Teresita.
Miguel Tabaco. 36 anios. Tubo iti Santa Teresita, Cagayan. Nag-late registration idi 1990s ket nausar ti Domingo Adviento.
Nagkidem, ket nagkararag.
MANGMANGANDA iti dayta a pangmalem iti maysa a restauran a nagespesialti kadagiti taraon ti Ilokano. Iti nakapsut a sound system, maipatpatokar ti kompas ti jazz nga instrumental nga idi inimdengan ni Eliezer, kaaweng dagiti masansan nga idayyeng ni papangna.
No Tabaco a talaga ti apeliedo ni papangna, talaga a nakail-Ilokano daytoy. Iti panangsukisokna iti internet, naruay dagitoy iti daytoy a mismo a probinsia, partikular iti Santo Domingo. Ta segun iti nabasana nga artikulo, idi inurnos dagiti Espaniol daytoy a probinsia, inkeddengda nga agpapada ti letra a pangrugian ti apeliedo ti tunggal ili ket T idiay Santo Domingo idinto nga A met ditoy Vigan.
Bayat ti panangur-urayda iti inorderda a pinakbet, pinapaitan, bagnet, ken kinilnat a rangaw ti kammotit nga adda toppings-na a lasona ken kamatis ken natempla iti bugguong, iniggaman ni Eliezer ti ima ni mamangna. Iti timek ti maysa a tumataengen a lalaki, dinawatna iti inana a dumngeg koma daytoy kenkuana. A nupay saan a nakappapati dagiti ibagana wenno ti mapaspasamak kadakuada, dinawatna a mamati koma kenkuana. Tapno ti panagbirokda, adda pagturonganna ken saan a kasla agpuspustada iti lotto nga awan kasiguraduan ti panangabakda.
Makasangsangiten ni mamangna a nagtung-ed.
Ket kuna ni Eliezer a naduktalanna a mabalin a ni papangna, isu ti mannurat a Miguel Tabaco a taga-Santa Teresita, Cagayan nga idi apagtapog ti 1990 nga agtawen iti sangapulo ket dua, nagpukaw iti nasao a lugar ngem isu met laeng ti ubing a napukawan iti puot iti sango ti simbaan a nakita da Father Dom ken Lakay Rogelio Tabangin.
Masmadaaw ni mamangna a nangperreng kenkuana.
“Mamang,” kinuna ni Eliezer, “inton bigat, mapantayo idiay Cagayan, idiay Santa Teresita—lugar ni papang.”
(Adda tuloyna)
Napalabas: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17
Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.
Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.
Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti
Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee
Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada
Para iti digital a kopia:
PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ
Magzter: http://bit.ly/407pazG
Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph
Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,
iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine
iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin
Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin
Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine
Dios ti agngina.
Isip pabaknangen, Bannawag ti basaen!
