TI BANNAWAG KEN SIAK (32): Limmaingak nga ag-Ilokano gapu iti Bannawag-Bannawag

Salaysay ni MARCELINO FRANCISCO DUMLAO SANTOS

UBINGAK pay idi inyam-ammo kaniak ni ikitko, daydi Auntie Dominga, ni Apo Bannawag. Tunggal agbakasion idi idiay Ilokos manipud iti Manila a pagtrabtrabahuanna, sangakarton a magmagasin ti yawidna, a pakairamanan ti Liwayway ken Bannawag. Agiinnunakami idi nga agkakabsat ken agkakasinsin a mangpidut iti Liwayway, nangruna iti Bannawag. No adu ti kopia a yawidna, pagbibingayanmi sa agsisinnukatkami inton malpasmin a mabasa ti naalami a kopia. Ngem no saggaysa laeng a kopia ti mayawid daydi Auntie Dominga, kanayon a siak ti makauna iti Liwayway. Itugawak ti agbasa agingga a mabasak amin a sarita, komiks, ken nobela. Sakonto ipasublat. Ti ngamin Bannawag, agpaay nga umuna iti daydi lolangmi. Paibasana iri napigsa ket agdengngegkami, no daytay malpaskamin a mangrabii. Agsinsinnublat ti kabsatko a babai a sumaruno kaniak ken ti maysa a kasinsinko a babai nga agbasa iti napigsa. Aglemmengak no kua ta sawaw ken nakapsut ti bosesko. Diak pay mabaliksan idi ti letra 'R'.

Paglalaokek met ti Tagalog ken Ilokano no makisaritaak. Kasano ngamin ket liman ti tawenko idi inyawidnakami daydi inangko manipud iti Manila a nagnaedanmi. Maysa pay a makagapu a saanko unay a nakasursuruan nga agsao iti Ilokano, Tagalog ngamin ni tatayko. Saan a pulos a nakasursuro nga ag-Ilokano. Pagsayaatanna, nakasursuroak met laeng iti Ilokano iti addaakon iti Ilokos. Ket ti panagbasbasak iti Bannawag ti maysa a nakatulong tapno manayonan ti ammok a balbalikas nga Ilokano.

Idi addaakon iti hayskul iti Salcedo, Ilocos Sur, napaliiwko nga adu a kailianmi ti naayat nga agbasbasa iti Bannawag. Uray dagiti kaeskuelaak. Adda pagrentaan iti komiks ken Bannawag iti sango ti eskuelami. Tunggal breaktime iti aldaw ken sakbay nga agawidkami iti malem, naintar dagiti agbasbasa iti komiks ken Bannawag. Dagiti sinurat daydi Apo Reynaldo Duque ti paboritomi, ta taga-Candon, Ilocos Sur ngamin. Adu ti fans-na iti lugarmi.

Dinaydayawko ti kinasiglat dagiti mannurat nga Ilokano, ti kinalaingda nga agputar iti istoria. Inarapaapko met ti agbalin a mannurat. Pinadasko met ti nagsurat iti sarita. Insurat iti ima. Adu met ti nasuratko idi ngem agingga laeng iti kadagiti panid ti kuaderno. Diak met idi pinanggep ti agipatulod iti Bannawag wenno Liwayway.

Nalaklakaak a makasurat no Tagalog ti usarek isu a daytoyen ti impamaysak idi impapatikon ti agsurat. Impatulodko iti Liwayway ti nasuratko a sarita. Napagasatan met a naipablaak a dagus. Nabayag a saan a napasarunuan ta awan met ti wayak idin. Idi naaddaanak iti tiempo, nakairingpasak iti dua a sarita ngem daksanggasat ta saan met a nagustuan ti Liwayway. Uray no kasta, saannak a napukawan iti namnama. Nagsuratak latta. Ti maikapat a nasuratko a sarita a Tagalog, naipablaak iti Liwayway.

Idi 2014, nagmiembroak iti GUMIL Metro Manila. Kinagiddanko da Fidel Sambaoa, Leodivico Padua Masuli, Anna Liza M. Gaspar, ken Godo Dancel. Idiay balay da Apo Jose Bragado idiay Novaliches, Quezon City ti nagsapataanmi a kas kameng. Adda idi naangay a seminar iti panagsuratan. Pinadpadasko ti nagputar ti sarita nga Ilokano. Ngem gapu ta nakirang ti bokabulariok, narigatanak. Ngem nagsursuratak latta iti sarita kabayatan ti panangad-adalko iti natarus a pannakaisurat ti Ilokano. Nagbalin a tarabayko ti Bannawag tapno ad-ad-adda pay a “lumaingak nga ag-Ilokano.”

Idi panawen ti pandemia, tawen 2020, nayusuat ti maysa a salip iti panagsurat iti sarita a mainaig iti COVID-19. Inisponsoran daytoy ni Apo Guillermo Iloreta a tubo ti Sinait, Ilocos Sur, ngem agnaeden iti Sacramento, California.

Pinadasko ti nakisalip. Imbasarko ti sinuratko a sarita iti padas ti maysa nga am-ammok a naospital gapu iti COVID-19. Apounay a ragsakko idi napili a kas maysa kadagiti tallo a nakagun-od iti consolation prize ti nagpuypuyatak a sarita, a pinauluak iti "Ti Papel ni Limuel." Naipablaak daytoy iti Bannawag. Gapu iti dayta, naganasanak a nagsurat manen iti sarita. Impadasko a pai-Bannawag, ngem saan a napagasatan, kasta met kadagiti nangisaliak a pasalip iti panagsurat. Ngem saanak met a naupay. Ketdi, lallaloak a rimmegta nga agsurat.

Pinadasko met ti nagaplikar iti literary workshop, ti Pasnaan 10, nga inwayat ti GUMIL Filipinas. Naragsakanak ta maysaak kadagiti napili a fellow. Naangay ti workshop idi Abril 24-25, 2021. Saan pay la a mabalin ti sangonsango idi a panagtataripnong gapu iti COVID-19 isu nga online a naisayangkat ti workshop, babaen ti Zoom.

Kadagiti indatag dagiti fellow a daniw, salaysay, ken sarita, adu a makapadanag, makapakintayeg, ken makapakigtot a komento, sasao, panangsumario, ken panirigan nga imbinglay dagiti nagpaay a workshop panelist nga agkakalaing a mannurat ti Bannawag nga indauluan ni Cles B. Rambaud, kaduana da Ariel Sotelo Tabag, Juan Asuncion, Daniel Nesperos, Rene Boy Abiva, Joel Manuel, Estela Bisquera-Guerrero, Junley Lazaga, Neyo Valdez, kdp. Iti pammaliiwko, adda dagiti kakaduak a fellow a nakagura, naupay, nakasangit ta mabalin a dida ninamnama a kasdiay ti workshop wenno no kasano a matratar dagiti sinurat tapno “mapitpit” wenno makritikar tapno maiparangarang ti pagkapsutan weno pagkuranganda. Uray siak, alusiisenak ken annugotek a madi ti riknak idi. Ngem pinanunotko a constructive criticism ti impakatda. Pinarpartida, pinitpitda iti maso iti pasnaan dagiti sinuratmi tapno maurnos ken mapasilap dagitoy. Imbinsabinsada dagiti wagas ken panglakagan tapno mapasayaatmi ti panagsuratmi, tapno agalibtakkami nga agsurat. Adu ti naadalko ket tinantandaanak dagitoy ken impakatko idi pinadasko manen ti agputar iti sarita.

Ket addan sa met nagudilak iti pannakapitpitko iti Pasnaan, ta ti nairingpasko a sarita kalpasan ti workshop, a pinauluak iti "Black Magenta," nga insalik iti Salip ti Sarita iti Maika-24 nga AMMA Foundation Literary Awards (AMMAFLA), inyalatna ti Maikadua a Gunggona. Simmaliak pay iti Maika-11 a Pasalip ALVIYA (Alex V. Yadao Literary Awards) ket manen, Maikadua a Gunggona ti inyalat ti insalipko a sarita, a napauluan iti "Lunchbox."

Ngem uray no tallon ti nasuratko a sarita a makuna a “premiado,” ibilangko pay laeng ti bagik nga agdadamo a mannurat. Agtultuloy latta ti panangad-adalko iti panagsurat kabayatan ti panagsursurat ken panagbasbasak met latta kadagiti ammok a makatulong iti panangpasayaatko pay kadagiti sinuratko, kas iti Bannawag.

Malaksid iti panagipatulodko kadagiti gapuanak a sarita iti Bannawag, agit-itedak pay iti padamag ken ladladawan para iti “Tao, Lugar, Pasamak.” Kas kadagiti naangay nga On-The-Spot Parol Making Contest para kadagiti estudiante iti Victory Elementary School, a nagbasaak iti elementaria iti Salcedo, Ilocos Sur, idi Disiembre 2018; ken kadagiti out-of-school youth iti Barangay Calangcuasan iti Salcedo idi Disiembre 2019. Kasta met ti On-The-Spot Poster Making Contest idi Disiembre 2020.

Uray daydi naangay a dakkel a reunion dagiti nagbasa iti nagserran a kakaisuna a pagadalan ti high school iti Upland Ilocos Sur idi dekada '60 agingga iti dekada '90, ti Interior Ilocos Academy iti Salcedo, nai-Bannawag ti impatulodko a ladawan dagiti nangabak nga aribai.

Iti met Nobiembre 1-15, 2022 a bilang ti Bannawag, naipablaak iti benneg a "Daytoy Dilatayo" ti salaysayko maipanggep iti nagdumaan ken nagpadaan ti kumpitis ken samsamping.

Saankonto a malipatan ti Bannawag ta imbilangko daytoyen a maysa a napigsa a gutugot iti panagadalko iti lengguahe ken literatura nga Ilokano. –O

Magatang ti Bannawag kadagiti sukiyo nga aglaklako iti pagiwarnak ken magasin.

Para iti subskripsion, ag-email iti [email protected]. Para iti dadduma pay a detalye, kontaken ti Circulation Department iti 8527-8121 Loc. 369, wenno iti CP No. 09567620852.

Mabalin pay a magatang ti Bannawag iti

Shopee: http://bit.ly/Bannawag-Shopee

Lazada: http://bit.ly/Bannawag-Lazada

Para iti digital a kopia:

PressReader: http://bit.ly/3n83kNQ

Magzter: http://bit.ly/407pazG

Para kadagiti kompleto a sarita, nobela, daniw, salaysay ken dadduma pay, bisitaen ti opisial a website ti Bannawag iti https://bannawag.ph

Laglagipenyo koma met, kakailian, nga ag-join/i-follow (ka)dagiti official a social media account/page/group ti Bannawag,

iti Instagram: https://www.instagram.com/bannawagmagazine

iti Twitter: https://twitter.com/BannawagMagasin

Facebook Page: https://www.facebook.com/BannawagMagasin

Facebook Public Group: https://www.facebook.com/groups/bannawag.magazine