Autobiograpia ni LORENZO G. TABIN
NO IM-IMASEK ti uminum iti nalamiis, diak malaglagip a sangsangkabassit pay ti nabayadak iti tintinnagak a pagpalamiisan. No ngamin kalkalpasmo a nagsigarilio ken nagkape, nalamuyot ti isasayad ti makayelyeluen a danum iti pitser. Ay, ket ikidemmo pay, a, a nanamen ti ganas ti addaan iti pagpalamiisan—kasdiaykami idi nga agdadamo a maaddaan iti BASSIT a repriheradora!
ALLON TI BIAG: Walo A Dekada A Panagdaliasat (31)
No makain-inumka met iti nakabangbanglo a kape puro wenno neskape, nga ikiwaram pay iti gatas—agawam pay ti gatas dagiti annakmo—saankan a makauray iti mangtempla; sikan ta maganatanka unay a lumidok.
Iti naminsan, a makain-inumak la unayen, siakon ti napan nangtempla iti kosina. Iti panagdardarasko a nagbuelta iti nagtemplaak, diak napakpakadaan ti panagtaray ni Chichi nga immasideg. Nadungparna ti imak a nagiggem iti tasa.
Ay, ket ania payen! Naibuyat ti agal-alisuaso a kape iti barukongna; inungtak pay laeng ket kasta unay la ngaruden ti ikkisna, ken dina met nagay-ayatan!
Dinan nataw-an ti imbati ti kape a pakalaglagipanna piman!
Aguraykayo, kanayon a Chichi ti awagko ket Sinamar II ti buniagna. Nagbalin laeng a Chichi ta kayatko a doble amin ti naganda iti sirok... iti ngarab ti tayab! Lingling, Dondon, Mimi, Chichi, Jojo a buridek.
Sabali pay ti malagipko a napasamak ni Chichi.
Agtartaray manen; itoy a gundaway, agturong iti ridaw. Isu met a sumrek ni Mimi. Iti panangilukat ni Mimi iti ridaw, naipasngat ti tangan ti saka ni Chichi iti rikep. Napalalo manen ti ikkisna.
Agingga ita, pisi pay laeng ti kuko ti tangan ti sakana.
Dimteng ti gundaway a no gandatek ti uminum iti nalamiis, malagipko a diak pay gayam nakabayad iti makabulan a tintinnagak iti pridiedir. Agpayso, naganas ti uminum iti nalamiis... ken agbuya iti PBA no awan pay ti agsingir. Awan met ti adda iti pagpalamiisan no di pasig a binotelia a danum; kas iti karasay ti kabus ken lenned ti kaadda ti naimas a taraon a maipalamiis.
Paos! Kasta ti kunak ita no malagipko.
Ta dimteng ti diak ninamnama. Ken diak ammo a mapasamak.
Ti mangguyod iti daydi pridiedir!
Daydi Tessie ti nairana nga adda iti balay.
Inungtak idi nakitak nga awanen daydi pagpalamiisan.
“Linapdak ida ngem didak met dinengngeg, manong. Dua a bulan sa kano ngaminen a diyo natinnagan,” inkalinteganna idi binabalawko.
Iti suli ti lagipko, nasayaat met ta isu pay a pampanunotek. Ngem naikawaak iti kaawan ti mainum a nalamiis.
Adda kangrunaan a nagay-ayam iti panunotko: namak payen no adda kaarruba a nakakita? A, naremataan dagita, kunadan a!
Hanabale, diak la ketdi mangmangngeg!
Uppat, kunak sa ketdi idi ti sobsobra dagidi dua a napukawmi?
Kastoy, ney.
Nasayaat man ketdi a pangiwagsakan iti babantot wenno dadagsen ti rinabii a panangsirip iti regkang ti tawa kadagiti kumiddakidday nga umis-isem a bituen. Bay-am pay la dayta makinilia. Tallo a kalbit laeng, umis-isemen nga aglinged dagiti bituen!
Nakaalaak sa manen!
“Lalaki ti isarunok!” Wen, kasdiay ti kinunak idi, saan nga ang-angaw.
Ay, ket napadtuak! Lalaki daydi saksakloten ni kakinkinnalbit! Marso 18, 1978 idi tumao ni Marlo Bagnos wenno Jojo a nasaok dita ngato.
Adda istoria ni kaingungot.
Gapu ta dina kano koman kayat ti aganak, kinasaritana daydi doktor idiay impermatay, ay, infirmary.
“Wen, dika agdanag!” impanamnama kano met daydi naimbag a doktor.
Ngem pangpakapet met ti pildoras nga inted daydi... ulitek, naimbag a doktor!
Arapaapko ti maaddaan iti singin nga annak. Magusgustuak a buybuyaen dagiti nasasaranta a singin a makitkitak. Kas kadagiti annak ni Jerry a kaarrubami. Isu a diak pinanggep a buridek ni Jojo. Maysa pay, wenno agingga nga adda singin!
Isu a nakunak manen: agaramidak iti singin! A kasla ketdin paktoria a pagaramidan iti tao ti asawak!
Ngem namaysaannak! Nasirsirib ni Samar ngem siak!
Idi madama a pasikalenna ni Jojo, inasitgannak ti doktora nga adda papirpirmaanna.
“Hinihiling ng misis n’yo na gawin namin ito... payag kami dahil manipis na ang bahay-bata...”
“E, me pangarap po ako...”
“Kung mahal mo ang asawa mo, pirmahan mo na ito.”
Ligation daydi. Agpakapon ni baket!
Ket ania payen, napatpateg met ipatpategko ngem ti arapaapko a singin!
Kunam pay, nakarkaro ngem ti agbusi a mais ket kurang la nga aglabutab ti ngiwat daydi Ms. Dayrit idi madamagna a naganak manen ti asawak!
“Kapon na’ng asawa ko...” diak payen in-ma’am daydi a baket! Ma’am, ma’am, ma’am-ka dita!
Maagapadko met ditoy, a pimmanaw ni Herman iti UP Library ket napan iti maysa a pasdek ti UP sakbay a nagasatanna ti nakastrek iti Asian Development Bank. Nagturpos idin iti edukasion, ket nakaala payen iti master-na iti Library Science, iti MLQU met laeng. Addan sa idin nagkinnaawatanda ken ni Mirriam ngem saanda a makapagkallaysa agingga a di agpabuniag ni Herman iti pammatida.
Masaok ita: naminduaak a nalaslasan iti bolsa!
Diak malagip no naggapuanmi nga agassawa iti daydi a panagawidmi iti rabii. Adda iti panunotko a naggapukami nga immawat iti premio, ngem awan met iti listaan dagiti gunggona a naawatko iti panagsuratan. Wenno daydi ket ngata panagbuyami iti sine.
Im-imasek ti nakikatugaw iti ipatpategko iti talluan a tugaw ti bus. Adda nakikatugaw kaniak. Diak immanmano. Madamdama, dimsaag ti nakikatugaw.
Idi dumsaagkami, nadlawko a nalag-an ti bolsak.
Nalaslas ti bolsak! Awan ti aniamanna ti napukaw a petakak ta awan ti napateg a naguneg no di ID ken retaso a pappapel. Ngem ti sinakit unay ti nakemko, ti kabarbaro a pantalonko! Karasrasay ti ginggined ti pannakagatangko iti pantalon sa ketdin nalaslas!
“Di pay la maustel ti animal!” ingngarietko. Sa insublatko a binabalaw ti Dios. “Apay a siak pay? Ania ti basolko? No pudno nga addaka, apay a binaybay-annak? Awan met ti inar-aramidko a dakes iti padak a tao... APAY?”
Inan-anawanak ti asawak. Amangan kano no maatakeak; mapukawna la ket ngarud ti kakaisuna a kuttongina!
“Maysaka met!” nakunak la ngarud iti nalaus a pungtotko.
Idi agmawmaw ti pungtotko bayat ti pannagnami iti nadalus a kalsada nga agpaabagatan iti sirok dagiti algarruba, immapay iti panunotko: no adda Dios, yanna? Mangibaon koma iti mangiwanwan kaniak a mangtunton Kenkuana...
Naipatpatang ngata, wenno dinengngeg ti Dios ti dawatko? Daydi panagtabtabbaawko, ken ti dawatko a mangyeg iti makatulong kaniak...
Awan sa pay ti makalawas idi adda nagtuktok iti ridawmi. Agay-ay-ayamkami ken ni Herman iti chess ket maab-abakak. Kanayon nga abakennak ket kayatko ti sumubbot. Isu nga idi impakaammo daydi Tessie ti kaadda ti mangsapsapul kaniak, binugtakko.
Ngem nagsubli.
“Dida kayat ti pumanaw,” kinunana. “Kayatda la kano a makasao biit ti.. head of the family sa ti kunada.”
Kapilitan a tinakderak ti ahedres; nabannog kano metten ni Herman.
Nasdaawak a nakakita kadagidi dua a karantiway a... Purawda la ngaruden nakapurawda pay, a langada ti agassinuso. Pagattengngeddak la ngata. Nagatiddog ti isemda, rumimrimat dagiti matada, ket kasla nabayagkamin nga agaammo idi itanggayada ti kanawan a dakulapda.
“Hello, how’re yah!”
“Mabu...” diak naituloy ta napanunotko nga Amerikano dagiti kasangsangok. Binasak ti name tag-da: Elder Wiscombe ken Elder Harvey.
“Oh, yah, good...” kimmita iti ngato sana kinuna, “Mabu...Ma-bu-teh-teh! I’m Elder Wiscombe...”
“Correction... Mabuti,” inyaturko.
“And I’m Elder Harvey...”
Maipasungalngalak iti inninglisan no ager-errado. Malmalpasakon iti masteral-ko, isursuratko payen ti tesisko, ngem Tagalog wenno Filipino ti medium-ko..
Misioneroda kano ti The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints. Imbaon ida ti simbaan a mangirakurak iti pannursuro ni Jesucristo iti sangalubongan. Isuda ti dua kadagiti adu a naibaon iti Filipinas a pannakabagi dagiti dadaulo ti simbaan. Ni Elder Wiscombe ti maysa kadagidi immuna a naibaon idiay Ilocos Sur. Inistoriana idi agangay a narigat nga ikasaba ti pannursuro ni Jesucristo idiay Vigan. Kunamto, pay, ket dandanin sa pasig a rebulto ti makitkitam idiay. Uray dagiti pasdek nga idi pay la tuagong a naipatakder, idi panawen dagidi Kastila, nga uray ita ket nakatakderda pay laeng a bassit-usit no adda man, nabaliwan. Adda pagsasao a ladawan ti Kastila ti Vigan.
Isu nga idi panawen da Elder Wiscombe idiay, awan sa a pulos ti napasurotda. Maymaysa ti nabukelda a mision iti entero a Filiplinas. Ti laeng Manila Mission. Ngem itan, duapulo ket tallon san iti entero a Filipinas. Dua payen ti maus-usar a templo—ti Manila Philippines Temple ken ti Cebu Philippines Temple. Inton malpas ti pito pay nga agur-uray a mabangon, siamton... ay, sangapulo ket tallonto kanon.
Ngem agsublitayo kadagidi dua a misionero.
Idi imbagada no mabalinda ti agsubli kalpasan ti dua nga aldaw, ken no mabalin a kaduakton ti asawak; no apay a diak napagkedkedan ida, diak man ammo.
Idi damo, inyam-ammoda ti Book of Mormon, ni Joseph Smith, ti pakainaiganna ken ni Jesucristo. Diak unay inkaskaso; kunak, amangan no kas met la kadagiti dadduma a pammati. Nga adu ti panggutigotda tapno sumurotka.
Idi kuan, impandakamin iti pakainaigan dagiti ipauneg, nga aw-awaganda iti Word of Wisdom. Dagiti makadangran iti bagi...
Naipatpatang met a kabasbasak ti artikulo a naipablis iti Ingles a magasin a diak malagipen ti naganna, a maipanggep iti sigarilio. Ibagbaga ti nabasak nga artikulo a makadangran iti salun-at ti sigarilio. Ket agkontimplarda iti inlawlawag dagiti misionero.
Immagibas iti panunotko: kakaisuna la a bisiok, ikkatek ketdin?
Nalagipko met ti kanayon a reklamo ni kaingungot, a kinaingelko ket no dadduma kaykayakayannak payen; no ager-errado, dinakton kayat!
Kinitak ti bagik: kurangko payen ti burrarawit a kas kadagidi paguy-uyaoyan dagiti sumasapaw iti lipit nga agturong iti Limas idiay Abbarit. Nakalaglag-anak; apagsurok la a sangagasut a libraak idi. Bentahek ketdi ti lag-anko nga aggunggunay, a kaslaak la agtatapaw. Ngem uray no kuttongiak idin, awan pay la ti marikriknak a ganna ti salun-atko.
Nasaludsodko iti kanawan a pispisko: no agpayso ti ibagbaga ti nabasak nga artikulo ken ti ikaskasaba idi dagidi agassinuso a misionero, di ngata pagimbagak met no surotek? Napanunotko ti dumakdakkel a gastok iti inaldaw nga igatangko iti sigarilio. Nangnangngegko idin nga adu dagidi nagpanggep a mangisardeng iti panagsigarilioda, ngem napaayda. Iti ababa a pannao, dida nagbayag sada manen sinublian ti makagargari nga ayamuom ti sigarilio. Nalagipko met daydi lelangko a Simona. Nagbiag iti nasurok a sangagasut a tawen idinto a kasla takiag ti ubing ti pinadisna. Agmalmalem pay a di mangmangan no mapan iti kadilian; santo la uminum iti sangatimba no tumakdang iti malem ket malabasanna ti bubon daydi Lelong Roque idiay Gutong.
Ngem sigarilio ti pagsasaritaan, saan a takiag ti ubing! Adu kano ti inlaokda iti tabako a birhinia, a makadangran iti bagi ken panunot; nikotina, kunadan sa. Ken no isardengko ti agsigarilio, maksayan no kua ti parokiano ni Apo Singson, nga isu ti dios ti tabako idiay Ilocos Sur.
“Brother... are you okay?” sininganak ni Elder Wiscombe iti pannakailabegko.
“Oh, y-yes.”
Malaksid iti Word of Wisdom, adu pay dagiti inlawlawag dagidi agassinuso a misionero, nga iti panagbaybayag ti diskusion iti no mano nga aldaw a panagsublisublida, mangrugi a maparukmada ti natangig a kapanunotak, a diak kasapulan ti asino man a mangiturong kaniak iti Dios... a kunada nga is-isu ti pakaisalakanan. Adu dagiti pagsayaatan nga imbagbagada, ket no maysaka a miembro, ammom a pudno dagita nga inkaskasaba dagidi dua a misionero.
Adda maysa a kasla mangiwadwadag kaniak a rumukma. Mapukawko no kuan ti adu a gagayyemko. Ammok nga adunto ti di makaawat kaniak. Ammok a kunadanto, a kunak no asinoak a nagkunkuna a diak kasapulan ti asino man a mangiturong kaniak, ngem adtoy, ganggannaet met la gayam ti makaparukma kaniak. Nalagipko pay dagidi radikal nga agrarali, a pakaibilangan daydi Lerry Nofuente, a mangipukpukkaw iti ibagsak ang imperialista. Patapuaken dagiti ganggannaet...
Adu la ketdi ti mapukawko a gagayyem.
Ngem ania ti napatpateg, ti salun-atko, ti pamiliak, wenno dagiti gagayyemko? Nangngegko a kinuna dagidi dua a misionero, nga awan ti makaawit iti ulo ti sabali, no di ti akin-ulo met laeng. No mangngeddengak, bukodko a pangngeddeng, para kaniak ken para iti pamiliak.
Sakbay a nangeddengak, inawisdakami dagidi dua a misionero nga agpaliiw idiay kunkunada a Ward, iti maysa a Domingo. Nariknak ti bara ti panangawatda kadakami nga agassawa. Isuna laeng ta maminduakami nga aglugan, sa adda pay pagpagnaenmi sakbay a makadanonkami iti kapilia ti Quezon City First Ward.
Iti idadateng ti maudi a pangngeddeng, dinamagko ken ni kaingungot:
“Ania, kayatmo?”
“Ket wenen, a.”
“Daytoy, a, ket awan agbabbabawi. No kunak ita a wen, wenton nga umaw-aweng. Awanton ti makasupring.”
“Ket awanton, a.”
“Dimonto dengdenggen ti kuna ni kayongmo a Padre Nieto?” Ti padi ti Aglipayano nga asawa daydi Apo Saling a manangna ti kayatko a sawen.
“Diakto dengdenggenen, a.”
“Dikanton mapmapan dita UP Chapel?”
“Ket saanton, a.”
“Ad-adayonton ti pakimisaam.”
“Ket wenton, a.”
“Ket wen ken saan met lattan ti sungbatmo!”
Ti panangawatko iti ididiaya dagidi agassinuso—sangkaulitko ti agassinuso—ti nangrikep iti adu a paset ti biagmi nga agassawa.
Sakbay a natinong ti aldaw a pannakaipabatokmi iti danum ti bautismo, pinalagipannakami ti nanginterbiu kadakami. Impalagipda ti pagbatbatayan ti simbaan.
Iti suli ti isipko, natibker ti pagtaktakderak: TI KARIK ISU TI RUPAK. Saan a maisin dayta.
Sakbay ti panangawatko iti baro a turong ti biagko, impaknik ti tasa ti kape, impainumko kadagiti agkapkape a kaduami ti sobrami a kape. Gapu ta sisiak ti agsigsigarilio iti balaymi, impaibellengko daydi sangakaha a diak naibus; saan a siak ti nangibelleng amangan no agbaliw ti pangngeddengko ket sumusopak pay!
Sabado, Nobiembre 18, 1978 daydi kagasatan nga aldaw a nagbaliwan ti turong ti biagko.
Iti rabii sakbay ti Domingo a damo a pannakimisami, pinaisaganak ken ni kaingungot amin a masapsapulmi tapno saankaminto nga agdardaras nga agrubuat iti kabigatanna.
Inkarik a mangtedkami iti pawayway tapno saankami a maladaw. Idi makadissaagkami iti naudi iti dua a luganmi, pinagpagnami ti agarup maysa a milia a kaadayo ti kapilia.
Naragsak dagidi napusgan a mangpasangbay kadagiti agsangpet a miembro.
Iti ababa a pannao, sinurotko dagidi naibaga nga aramidek. Nagayunoak iti umuna a Domingo ti bulan, a dandani nakatalimudawak gapu ta diak nairuam a mangliwat iti pannangan. Narigatanak a nangrissing iti apagkapullo iti natgedak iti makabulan. Tinungpalko ti karik.
Ket wen, a, nasdaaw dagidi makaam-ammo iti kinalaingko nga agsigarilio. Adda pay nangkarit kaniak iti pinnustaan nga agsigarilioakto manen inton bigat.
Ngem tinakderak ti karik kadagidi agassinuso a misionero.
Saankami a nangliwat uray maysa a Domingo a nakimisa. Adu ti miembro a naay-ayo iti kaaddami. Dakami ti kaaduan iti annak a babassit, a nasasaranta. Ket siempre, masapul a mangedngedan no dadduma dagiti ubbing.
Naiget daydi Brother de Rama a Second Councilor ti Quezon City Stake Presidency nga agipatungpal iti alagaden ti simbaan. Mairaman ditoy ti pannakaaywan dagiti ubbing.
Maysa ni Dondon kadagidi nasaranta nga ubbing ket ti la maturturongna. Kanayon a sitsitan daydi Brother de Rama. Ammoyo, dakkel a tao ken nangisngisit ngem iti kaaduan a Filipino, sa panakkelen dagiti matana. No itudona sana mulagatan ni Dondon, makiminnulagat met a mabutbuteng, ket agkinnadadakkelda iti mata!
Agkatkatawa ita ni Dondon no malagipna ti engkuentroda iti daydi Brother de Rama.
Idi damo, nadlawko ti ilalab-ay dagidi gagayyemko a mannurat. Ngem nasanayda met laeng agingga a kinunada a didak yop-opreseran iti mainum ta Mormonakon—kasta ti awag—ngem adda paulog ti baro a kangatuan a panguluen ti pammati a The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints wenno Ti Simbaan ni Jesucristo dagiti Santo iti Ud-udina nga Aldaw ti maitutop nga awag ta simbaan ngarud ni Jesucristo, saan a ni Mormon.
Ipalagipko laeng a nagsasaruno dagiti rebbengen nga impakumit kaniak dagidi dadaulo.
Adda naam-ammomi nga agassawa a taga-Pangasinan, daydi Manong Juan Molina ken ni Manang Pering. Empleado ti UP, iti Laboratory Department daydi Manong Johnny, ket adda balayda iti UP Campus, iti asideg ti low-cost housing a yanmi.
Inyam-ammomi kadagidi misionero. Nadarasda a nasursuruan, gapu ket ngata iti kinadekketda kadakami, ket idi panawen a mabuniaganda, siak ti indawat daydi Manong Johnny a mangipabatok kenkuana iti danum. Limada a nabuniagan, isuda nga agassawa ken ti tallo nga annakda, a nagbalin a kasinged dagiti annakmi.
Di nagbayag, nabuniagan met dagidi Faulan, nga inyam-ammo dagiti Molina.
Naammuanmi met a dagidi agiina a Cabo a nakaarrubami iti yan dagidi Kuya Badong ken Ate Doti a nagkaseraanmi, miembroda met!
Cabo, Panganiban, Lorayna, Molina, Faulan, Madriaga, ken ti pamilia daydi Brother Remigio Julian a maysa idi a security guard idiay Manila PhilippinesTemple, ti miembro iti UP Campus. Iti grupomi iti UP, siak ti kasla pannakabagida gapu kadagidi naipaima kaniak a pagrebbengan. Umuna, napusganak nga Elders Quorum President. Idi kuan, Stake Sunday School President.
Innalak daydi Brother Sabado a First Counselor, maikadua daydi Brother Lorayna iti Sunday School. Secretary ni Samar, ken Stake Sunday School Teacher ni Sister Betty Cabo, ti buridek iti maysa kadagiti agkabsat a Cabo. Linawas nga agsursorkami kadagiti Ward a masakupan ti Quezon City Philippines Stake; maysa a Ward iti tunggal lawas.
Gapu iti dayta, binukelmi nga adda iti UP Campus ti panangangaymi iti Family Home Evening iti tunggal Lunes. Adda naituding a balay a pangangayanmi iti tunggal Lunes. Idiay ti pagiinnadalanmi nga adda iti UP Campus iti naituding a maadal iti dayta nga aldaw wenno lawas.
Diak malipatan dagidi agama a Salen a di nagliwat a nangsarungkar kadakami iti binulan. Isuda ti Home Teacher-mi idi.
Saan met a nagbayag, intugot daydi Anti Rosa daydi Lelong Undo, idi inyegna ti baro a katulong ni kaingungot, a daydi Glory a kabsat ni Balling—malagipyo ni Balling a kaduak a nasibsibogan iti isbo iti pannakaisurotmi a nagtapat idiay Daclapan Sur? Daydi Glory, addan sa idi riknana iti daydi Erning ta no agdigos idi, payisnapna ti brana. Al-alunggigiten met idi daydi Erning nga ikawit, a kas man la mangyalikaka iti masagidna a bulong ti baimbain!
Agsublitayo iti daydi Lelong Undo.
Pinasuruak iti baro a grupo dagiti misionero daydi lelong. Dida koma idi kayat a suruan gapu ta lakay ken di makaawat iti Ingles, ngem nagsasaritaanmi iti Priesthood meeting. Kapilitan a nasursuruan, ken nabuniagan idi agangay. Kadkaduami a nakimismisa bayat ti kaaddana iti sidongmi.
Idi kuan, binulanen nga umay daydi Anti Rosa tapno laeng agbuya iti sine. Magusgustuanna idi nga itugtugot ni Mimi no mapan agbuya. Malagipko met ita, nga insupsupotna ni Chichi iti sako no agpakaloka ket adda ni Samar iti pangisuruanna idiay Quirino Elementary School.
A, wen gayam, nalipatak. Adda daydi aldaw, diak ammo no manon ti tawen idi ni Dondon. Agbuybuya iti telebision. Idi nadlawna nga awan ni Samar, nagtartaray a rimmuar nga agbibitin ti tiltillayonna, a nagpaabagatan a nangpukkapukkaw ken ni nanangna, nga adda la iti likud ti balay. Nasapulan ni Glory a binutong dagiti tao.
ADDAAK IDIN iti maudi a benneg ti isursuratko a tesis nga "Ang Migrasyon sa Maikling Kuwento at Nobelang Ilokano" ket masapul nga ileppasko sakbay ti naituding a panangisumitirko iti adviser-ko, a daydi Valerio L. Nofuente. Daydi Manong Jun Hidalgo ti innalak a kritiko. Ken inaprobaran daydi Prof. Pacita G. Fernandez a katulong a dekano. Kayatko nga ikamakam iti sumaruno a graduation.
Wen gayam, ita la nga immapay iti panunotko. Nasaokon, nga awan iti arapaapko ti makaadak iti ganggannaet a lubong. Ngem daytoy a tesis, pakpakauna idin ti iruruarko iti Filipinas.
Kadagiti inadalko a sarita ken nobela a naipablaak iti Bannawag, nga addaan iti tema a migrasion, wenno iruruar iti Kailokuan, kabatadan ti "Puraw a Balitok" a nobela daydi Terry Tugade. Impanna ni Alvaro, maskulado nga Ilokano, idiay Alaska, ket nangitukit iti kadakkelan a banag a dinto pulos malipatan ni Annulah, maipanggep iti maysa nga Ilokano: saan a kalkala a parukmaen ti ania man a pannubok.
Ngarud, gapu ta nadungeten ti panawen, inkeddengko a mangliwatak iti simbaan iti daydi a Domingo tapno isuratko ti kasapulan a paset ti tesis.
Umuna, ken kakaisuna daydi a panangliwatko a makimisa kadagidi a panawen.
Ngem awan ti nasayaat a nagmaayan daydi nga inaramidko.
Adu ti pagkurangan daydi a paset ket imbaga ti adviser a masapul a rebisarek. Masapul a tungpalek, ngem diakon usaren ti Domingo!
Para kaniak, adu koma ti sabali nga aldaw nga inusarko, a saan nga iti aldaw ti Apo, kas kunada iti aldaw a panaginana.
Nalabit a kaykayat dagiti dadduma ti mapan agpallailang iti aldaw ti Domingo, ngem maigidiat ti adda iti panunotko. Diakon inulit ti nangliwat.
Ket daytoy ti imbungana: graduation ring—kanayon nga us-usarek no rummuarak sadino man ti papanak, agingga ita.
Dakkel ti naitulong daydi kompadremi a Cristino I. Inay, Sr. a hepe idi iti Student Records Management & Management Education Section ti College of Social Sciences and Philosophy ti UP Diliman. Kasta met daydi Ernesto Arrocena a kaanakanna a kaduana iti nasao a benneg. Isuda ti nangidiaya iti pannakai-mimeograph daydi tesisko. Ken daydi pay Kompadre Cris ti nangpailet, a libre manen, iti nasao a singsing ta adda lawlawana—adda idi reloherada.
Isu pay ti timmulong kaniak a simrek a mangisuro iti Quezon Memorial Colleges a pangisursuruanna met, ken kukuan sa idi dagiti Yabes.
Adda maysa a biddut a naaramidko idi agserra ti semestre, a nangbabalawanda kaniak.
Binitogko ti maysa nga estudiantek ta iti pagrukodak, saan a maikari a mangiruar. Diak napanunot a dandani amin dagidi estudianteda, agtartrabahoda bayat ti panagadalda.
Iti naminsan a panagpasiarko idiay Bannawag iti maysa a Sabado, nagranakami iti daydi Tang Ben Pascual. Daydi ti beterano a mannurat ti Bannawag a di mangibilbilang iti bagina a nangatngato ngem kadakami a padana a mannurat iti laksid ti kinaabogadona.
Idi damo, aw-awagak iti attorney. Ngem dinillawnak.
“Awagannak lattan iti tata... saan nga attorney,” kinunana. Nabasbasana idin dagidi sinursuratko a nobela ken dadduma pay, kasta met ti pannakabasak kadagiti nobela ken saritana a naglatakan ni Kabo Timot a bida dagiti saritana.
Nasaok ti panagsapsapulko iti part time a pangisuruan.
“Umayka agaplay idiay PNC,” kinunana. “Ibagam nga imbaonka.” Philippine Normal College. Maysa di a dekano sadiay. Diakto malipatan daydi Tang Ben, saan la a gapu iti kinapakumbaba ken pasigna, ngem mapaisemak latta no malagipko ti pagsasaona a ‘lokdit’. Naminsan ngamin a panagkaduami a hurado iti pasalip ti sarita ti GRAAFIL, adda sarita a naisalip a dina nagustuan.
“Lokdit, nakisalsalip pay laeng, dina met tinartarimaan!” kinunana bayat ti panangamirismi kadagiti naisalip. Naduktalanmi idi maurnos dagiti nangabak, a maysa a beterano a mannurat ti nagkunaanna iti lokdit, ket saan a maysa kadagidi nangabak.
Di nagpangadua ti PNC a nangawat kaniak a mangisuro. Tallo idi ti iggemko a kurso. Idiay PNC, awan idi ti nakitak nga estudiante a lalaki. Pasig a dayag!
Dua ti pasamak a no malagipko ti PNC, malagipko latta dagidi dua a dayag.
Umuna daydi klasek maipanggep iti World Literature. No dadduma, maud-udiak a sumrek iti klase ta dumagasak pay nga ag-research iti biblioteka ti pagadalan.
Adda dua a nadlawko a kanayon nga agkinnalbit no mapasungadandak. Naammuak idi agangay ken ni kaingungot nga imbaga kano kenkuana daydi Elizabeth Caburian idi nagranada iti miting dagiti mannursuro iti Quirino Elementary School a pangisursruan ni Samar ken ti hayskul a pangisursuruanen daydi estudiantek.
“Huwag kang magagalit, ha? Total pareho na tayong titser. Alam mo, crush ko noon si sir, yung mister mo!”
Ti la suronna a nagpulong idi sumangpet.
Ti maikadua a dayag, iti maysa a final exam, saan a nagatendar. Ketdi nagpaited iti fried chicken. Maysaak met a tuso idi. Diak kayat ti mapaspasuksokan.
Diak inawat daydi fried chicken. Binitogko!
Naimbag pay a nakisarita koma kaniak, ta sigurado a pinaruarko... koma!
Naammuak a working student daydi piman nga estudiante.
Sakbay a nakaawatak iti damag maipanggep iti Saudi Arabia, simmarungkar dagidi Manang Siding ken Manong Teddy, manang ken kayong ni kaingungot. No kasano ti misuot daydi Mang Teddy idi simmarungkarak iti balayda idiay Pagudpud, nakalawlawag ti rupana idi immayda idiay Amorsolo.
Daydin ti naudi a pannakakitak kadakuada.
Iti maysa a Domingo, kinasaritanak ti maysa kadagidi miembro ti Stake Presidency. Ingatoda kano ti Priesthood-ko. Ipandak iti High Priest. Naglasatak ti amin manipud iti Deacon, Priest, Elder, sakbay ti High Priest. Dakdakkel ti pagrebbengan no kua.
Nobiembre 15, 1981 idi maordenanak a High Priest.
Dida imbaga no ania ti panggepda. No ngamin kasdiay nga ingatoda ti priesthood-mo, adda pangpanggependa a nangatngato a pangipatugawan kenka.
Subliak ti maipanggep iti damag iti Saudi.
Adda daydi Emy Elagio nga staff iti acquisition department idiay UP Library, a nakasao kaniak nga agaw-awatda idiay Saudi Aramco (Saudi Arabian Oil Company) iti librarian. Adda idin idiay Saudi daydi Orly Elagio a lakayna.
“Maganda raw doon,” kinuna daydi Emy Elagio. “Mag-apply ka.”
Pinaspasarakak ti nagaplay idiay IPAMS. Inawatdak ta adu kano ti masapulda idiay Aramco Recreation Library, idiay Dhahran. Awan ti binayadak, malaksid iti imbayadko iti ID picture nga isapitda iti aplikasion.
Napamulagat daydi Brother de Rama, a 2nd Councilor ti Stake Presidency, idi imbagak ti pangpanggepek.
“Huwag... huwag kang aalis!” napasnek ti timekna.
Dina imbaga no apay, malaksid iti panangipalagipna a saan a nasayaat ti rummuar. Maamirisko ita, adda idi pangpanggependa a pagrebbengan nga ited kaniak. Agal-alus-os ti bilang dagiti agat-atendar iti Ward-mi ket panggepda a sukatan ti agdama a Bishop.
Isu met idi a mabangbangon ti maysa a baro a kapilia idiay asideg ti Pantranco. No kasdi nga adda mabangon a pasdek ti simbaan, mabagaan dagiti miembro nga agidonar iti serbisioda. Maysaak kadagidi napan timmulong; nagkuyogkami iti daydi Manong Johnny Molina.
Agkalkaliak idi kellaat a nagling-etak iti nalamiis ket pagammuan lattan ta naarinuknokak. Inar-arayatdak.
Naammuanda nga agrubrubuatak a mapan idiay Saudi.
“Huwag ka na lang pupunta, brother,” kinunada. “Mas mahirap ang trabaho doon, at sobrang init daw.”
Ngem nakaikeddengakon.
Adda la dakkel a parikut.
Idi, ti ammok, no aglusuloska iti UP, papanawendaka met iti balay a yanmo.
Pangipanak iti pamiliak?
Nairana nga adda co-teacher ni Samar idiay Quirino, daydi Tessie Caraang, nga Ilokana, nga ahente iti house and lot idiay Montalban.
Adayo, ket diak koma kayat ti sumurot a mapan mangkita, ngem kasta unay ti panangawis daydi Tessie ken ni Samar, a tapno adda met makomisionna.
Pinatubo Street ti yan daydi balay nga impakitana. Saanak a naay-ayo.
Impasiarnakami iti subdibision, tapno maawisna ti mamayatak.
Nakitak, iti saan unay nga adayo, ti maysa a pasdek ti simbaan nga adda naikitikit a naganna iti sango: The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints.
“Ha, sige, ditoyen!” kinunak nga awan pangngadua. Adda idi iti panunotko, a masapul nga asideg ti simbaan iti pangibatiak iti pamiliak tapno manamnama ti dida panangliwat a makimisa.
Impagnak ti papelesko iti panaglusulosko idiay University of the Philippines Library.
Ken ti separation pay a maawatko iti GSIS. Nga isu ti nangalaak iti impaunak iti balay idiay Montalban.
Nasken a maasikasok amin a dokumento sakbay nga agluasak iti Marso 1982.
Sabado ti luas ti grupomi. Biernesen, di pay nai-finalize dagiti dokumento ti balay a gatangenmi. Awan no kuan ti pagyanan ti pamiliak!
Pinaguraynakami daydi Tessie Caraang iti opisina ti realtor iti daydi a sardam. Aglamlamiis idin dagiti dakulapko, ta amangan no maunsiami ti gatgatangemi.
Dandanin alas otso ti rabii idi pirmaak ti katulagan.
Ngem ad-addan a nabingay ti panunotko. Damok ti maipusing iti pamiliak, kasano ngata? Uppat a tawen ti kontratak iti Aramco. Makatawen sakaminto manen agkikita ta tinawen ti bakasion.
(Maituloyto)
Napalabas a paset: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31
