ANIA kadi itan ti maysa a kangrunaan a pakakumikoman dagiti tattao malaksid iti trabaho wenno panagsapul iti pagbiag ken pannaki-socialize iti yanna nga ummong?
Kayatna ti malinglingay, maliwliwa, ti maray-aw babaen ti media.
Ilegal a pannakaiserrek iti Filipinas dagiti agrikultural a produkto, siiiget a pabantayan ni Marcos
Ngem saanen a managbuya iti TV (television) wenno managdengngeg iti radio ti kaaduan ita a paseten ti biag ti makunkuna a social media. Ti popularidad ti TV kas penomenal a “pannakabuya manipud adayo” kadagiti pagteng, damag, shows, immakaren kadagiti babassit a gadget a mabalin nga ibolsa ket itugot iti uray sadino a papanan. Ti telepono, saan laengen a ramit a pakipatang manipud adayo, nagbalinen a mobile ken smart ket nangnangrunan a pagbuyaan (ta mabuyam payen a mismo ti kapatpatangmo!), ken pagpabuyaan.
Isu a ti YouTube, a kangrunaan a nangirugi ken nangpalatak iti libre a mabuya a video iti internet, inawaganna iti "channel" ti pakabuyaan iti video a y-upload dagiti YouTuber. Naadaw daytoy iti channel wenno station ti TV. Naadaw pay ketdi ti YouTube a mismo iti orihinal nga awag idi iti telebision a “tube” (ta ti sarming wenno screen-na idi ket cathode ray tube) ken “you” wenno “sika” nga uploader ken viewer. Isu a dagiti dadduma met a YouTuber, ninayonanda iti "TV" ti nagan ti YouTube channel-da.
Wen, sika a mismo nga addaan iti selpon, mabalinmo itan ti agipabuya iti kayatmo, no ania dagiti paglaingam wenno talentom, no ania dagiti kayatmo nga ibinglay, wenno uray ania a kayatmo a mabuya met dagiti viewer.
Mabalinmo ti agbalin met a content creator wenno agaramid iti vlog (video blog).
Ngem ania ngamin, aya, daytoy makunkuna a content? Naipakadawyan a content wenno linaon ti pangawag iti maysa a video a naaramid a kasla documentary a nairanta a maipabuya babaen dagiti online platform wenno app a kas iti YouTube, TikTok, Facebook, Instagram, ken X (Twitter).
Gapu iti kinalatak dagitoy a wagas ti pannakaakses ken pannakaidanon iti impormasion, agarup aglumen payen dagti tradisional a media. Dagiti dadakkel a kompania ti TV ken radio, ken uray dagiti pagiwarnak, tapno dida maarus, nagaramidda met kadagiti kabukbukodanda nga online a pakakitaan, pakapasiaran ken pakabuyaan kadakuada tapno makagiddanda iti agdama a teknolohia. Itan, kaaduan payen a gadget ti pagbuybuyaan dagiti tao kadagiti damag ken show kadagiti news/entertainment/sports channel ken vlog.
Ket ti mapaspasamak ita, nalatlatak payen dagiti independent a personalidad wenno content creator/vlogger ta ad-addan nga isuda ti buybuyaen wenno sursuroten dagiti follower/subscribers.
Ti New Media
Segun ken ni Hamish McKenzie, maysa a journalist ken nalatak a social media specialist ken influencer: "Ti pudpudno a bileg ti media itan ket ikut dagiti mannurat ken creator nga addaan iti direkta a koneksion kadagiti audience-da. Isuda itan dagiti mangsuksukog iti panunot dagiti tao ken isuda ti mangiturturong iti panagbaliw ti kultura."
Agpayso, ta sika a managselpon, gagangay nga agpannurayka latta itan iti Facebook (newsfeed, videos, reels), YouTube, wenno TikTok tapno maammuam no ania ti kaudian/kabaruan a mapaspasamak, maimpormaran ken malinglingayka kadagiti ipal-follow-m wenno naka-subscribe-am a content creator ken influencer, celebrity man dagitoy wenno dagitay gagangay nga aglutluto wenno mangngalap wenno agdakdakiwas iti kabakiran nga agsapul iti karkarna a bunga wenno ruruot a makan wenno masida.
Kas kuna pay ni Hamish: "The media power brokers of yesterday now oversee a series of properties with dwindling reach and a limited ability to convince anyone of anything, while the stars of new media attract larger audiences and harbor more diverse perspectives." Innayonna a dagiti independent creator, isudan ti ad-adda a pagtalkan, denggen wenno patien ti kaaduan.
Ti laeng adatna, adda dagiti content a nairanta a "fake news" wenno parparbo wenno nasursurokan wenno naksayan, ken naaramid a sensational tapno makagun-od laeng iti adu a views/plays ken reactions tapno agwaras (ag-trending wenno ag-viral) ket ad-adu met ti ma-monetize-na wenno mapastrekna a kuarta.
Adu ti mailaw-an a mamati iti fake news ta dida met samiren met nga amirisen wenno sukisoken no lehitimo dagiti impomarsion wenno datos iti mabuyada. Agkurri latta daytay galad a kaykayatda ti maray-aw uray mapagduduaan ti content a buyaenda.
Paset amin dagitoy ti makunkuna a "new media," nga adda nasayaat ken adda saan a mainugot. Addan kadagiti audience wenno viewer no kasano a maliklikan ti pannakaallilaw wenno pannakairubo gapu iti palso wenno saan nga umisu a maam-ammuan wenno mabuybuya.
Dagiti Content Creator iti Amianan
Saan a nagpaudi dagiti taga-Amianan (Northern Luzon) a timmapog iti daytoy a tay-ak. Adu ita dagiti tumaytayaktak ken nakatayaktaken (addaandan iti ginasut a ribu, adda payen nakamilion, a followers/subscribers) a content creator wenno vlogger nga Ilokano ken taga-Cordillera. Kas iti adu a vlogger, adu kadakuada ti nangrugi a pagliwliwaanda laeng wenno ad-adda a personal a pagipekpeksaan ken pagirekrekordanda laeng kadagiti inaldaw nga aramidda wenno pakaray-awanda ti content dagiti vlog-da. Ngem idi kuan, inwaras dagiti naayatan a nakabuya dagitoy a video, ket idi kuan, impapatidan ti nag-vlog aglalo idi dumakkel a dumakkelen ti maganarda.
Kaaduan a content creator iti Amianan ti mangipit-feature iti makmakan (panagluto ken food reviews), biag iti away, panagkalap, panagmulmula, panag-travel wenno turismo, parody, spoof, comedy (panagpakpakatawa a pakakitaan iti natural a talento iti acting wenno panagdrama, panagkanta, panagsala), kdp.
Ti pagsayaatanna, adu a content creator iti Amianan ti mangitantandudo iti kultura ken tradision wenno ti panangipateg ken panangtaginayon iti nakaisigudan kas kadagiti tradisional a panagluto ken potahe, kanawidan ken pampammati iti away, kdp. Napateg dagitoy a maiparang tapno saan a malipatan uray inagapad ni Hamish ti “panagbaliw ti kultura.” Agtalinaed met ti kultura, saan a mapukaw daytoy, ag-level up wenno dumur-as iti panaglabas ti panawen. Ket dakkel ti akem dagiti new media content creator itoy a banag kabayatan ti panagdur-as ti teknolohia.
Am-ammuentayo ngarud dagiti content creator iti Amianan. (Kitaen ti mangbusat a salaysay iti serye a Dagiti Vlogger iti Amianan--ti "Nananam Dagiti Content ni Charm")—O
(Bannawag, Nob. 1-15, 2024)
