Apo Abogado,
Maysaak a gagangay a motorista ket addan sangapulo a tawen nga agmanmanehoak iti kotse ken motorsiklo. Masansan nga usarek ti kotsek no kasdiay a mapanak agtrabaho iti maysa a banko iti kabesera ditoy probinsiami.
Iti maysa a rabii a panagawidko a naggapu iti trabaho, manmanehuek ti kotsek ket nalabsak ti maysa a checkpoint ti Philippine National Police (PNP). Adda lima a polis a mangimanmanehar iti checkpoint iti igid ti kalsada. Dadakkel dagiti armasda. Sineniasandak nga ipaigidko iti kotsek ket nagtulnogak a dagus. Medio nasipnget ket diak unay nairupaan dagiti polis ngem idi adda dua nga immasideg kaniak, nabasak dagiti naganda iti nameplate-da. Adda kano police operation-da gapu kadagiti agraraira a krimen a kas iti pammapatay nga isaysayangkat dagiti “riding in tandem” ken dagiti agipuspuslit iti droga nga agus-usar iti lugan tapno nalaka a maibiaheda dagiti drogada.
Imbaga dagiti polis kaniak a dumsaagak iti luganko ken kinapkapandak a dagus. Minandardak pay a luktak ti trunk wenno compartment ti kotsek ket situtulnogak latta a nangaramid iti kayatda. Awan ti nakitada a kontrabando wenno ania man nga ilegal a banag ket nagyamanak ta saanda a nagimula iti ebidensia. Ngem napalalo ti butengko kadakuada.
TULONG ITI MANNALON: Alisto a Pamastrekan ti Panagmula iti Kamotig
Maiparbeng wenno nainkalintegan kadi ti inaramid dagiti polis kaniak iti checkpoint?—Paul
Patgek a Paul,
Nupay kabutengtayo no maminsan ti kaadda ti checkpoint iti kalsada, daytoy ket mabalin nga aramiden ti Armed Forces of the Philippines (AFP) wenno ti Philippine National Police (PNP) tapno nataltalged ti publiko ken tapno maliklikan dagiti nadumaduma a krimen a kas koma iti pammapatay, panagtakaw, carnapping, hijacking, drug trafficking, kidnapping, ken dadduma pay. No panawen ti eleksion, agkadua ti AFP ken PNP a mangimaton iti checkpoint tapno maaddaantayo iti nadalus, napudno ken naurnos nga eleksion kas koma iti panangyimplementarda iti gun ban ken alcohol ban ken panangaresto kadagiti tao nga adda panggepna a manggulo iti eleksion. Wen, iti checkpoint, mabalin a maaresto dagiti kriminal ken pugante no la ketdi umno ti proseso dagiti autoridad. Kayatna a sawen, napateg ti checkpoint tapno mayimplementar dagiti autoridad dagiti paglintegan, regulasion, ken ordinansa. Ngarud, nataltalged koma ti riknatayo no kasdiay a makitatayo dagiti militar wenno polis iti checkpoint aglalo kadagitoy a panawen nga agraraira dagiti krimen ken adda latta dagiti tao a saan a mabuteng nga agaramid iti kinadakes. Pangontra ngarud ti checkpoint iti krimen.
Agpayso, Paul, a ti checkpoint ket maysa a panangusar ti estado iti makunkuna a “police power”-na tapno mamantener ti kinatalged dagiti tao nangnangruna kadagiti kalsada ken dadduma pay a para publiko a lugar kontra kadagiti kriminal wenno kadagiti tao nga adda dakes a panggepda.
Iti kaso ni Valmonte vs. De Villa, G.R. No. 83988, September 29, 1989, pinatalgedan ti Korte Suprema ti konstitusionalidad wenno kinabalido dagiti police wenno military checkpoint gapu ta makunkuna dagitoy a “reasonable searches” wenno adda napateg a gapu ti pananginspeksion; iti kasta, maipanamnama ti kinatalged ti komunidad manipud kadagiti krimen ken mailiklik ti publiko kadagiti dakes nga aramid dagiti dadduma a tao. Gagangay nga isaysayangkat dagiti autoridad ti “routine checkpoint” tapno mamantener ti urnos ken talna iti komunidad. Ngarud, inlawlawag ti Korte Suprema nga ipalubos ti Konstitusion ti “routine checkpoint” basta no dagiti autoridad ket malimitaranda laeng iti makunkuna a “visual search” wenno bisual a pananginspeksion iti lugan ken saanda a mabalin a kapkapan wenno rekisaen ti drayber wenno pasahero ti lugan ta daytoy ket maysa a pananglabsing iti makunkuna a right against unreasonable searches and seizures wenno ti karbengan iti di nainkalintegan a panangrekisa iti maysa a tao ken panangsamsam kadagiti sanikuana a kas iti balay, papeles, ken epektos. Masapul nga adda probable cause wenno mabalin a rason nga isu ti pagibatayan ti korte a mangiruar iti search warrant wenno warrant of arrest.
Kuna ti Section 2, Article III Philippine Constitution, “the right of the people to be secure in their persons, houses, papers, and effects against unreasonable searches and seizures of whatever nature and for any purpose shall be inviolable, and no search warrant or warrant of arrest shall issue except upon probable cause to be determined personally by the judge after examination under oath or affirmation of the complainant and the witnesses he may produce, and particularly describing the place to be searched and the persons or things to be seized. “
Iti sabali a pannao, dagitoy routine checkpoint ket saan nga ilegal no la ketdi iti pananginspeksion dagiti autoridad iti lugan ket bisual wenno babaen ti panangusarda iti matada, ken mabalinda ti agaramat iti silaw wenno flashlight tapno silawanda ti uneg ti behikulo ngem saanda a mabalin a pisikal a kapkapan ti drayber ken pasahero. No awan ti makunkuna a probable cause a dagiti okupante ti maysa a lugan ket nakaaramid, agar-aramid wenno madama nga agar-aramid iti krimen, dagiti autoridad iti checkpoint ket saanda a mabalin a/nga:
· (a) obligaren dagiti okupante wenno dagiti pasahero a rummuarda iti lugan;
· (b) saanda a mabalin a pisikal a kapkapan wenno rekisaen dagiti okupante wenno pasahero ti lugan; ken
· (c) saanda a mabalin a piliten dagiti okupante wenno pasahero a luktan ti trunk wenno compartment ti lugan wenno ania man a bagahe iti uneg ti lugan.
Ngarud, ti pananginspeksion iti bagahe iti uneg ti lugan ket masapul nga adda probable cause a kas koma iti pannakaawat wenno pannakaammo dagiti autoridad iti maysa a tip manipud iti mapagtalkan a tao nga adda nagyan ti lugan a kontrabando a kas koma iti droga wenno paltog. Mabalin met a luktan ti bagahe no maangot ti autoridad nga adda nagyanna a droga a kas koma iti marihuana wenno maanninawanna nga adda nagyanna a paltog wenno ania man a kontrabando. Ngem saan nga umanay a rason ti panagsuspetsa laeng tapno luktan dagiti autoridad ti bagahe. Iti sabali a bangir, no adda pammalubos ti okupante wenno pasahero ti lugan kas koma iti boluntario a pananglukatna iti trunk wenno compartment wenno bagahe, makuna daytoyen a maysa a waiver wenno panangisuko iti right against unreasonable search and seizures.
No agabuso dagiti autoridad iti checkpoint, mabalin nga ireklamo ida dagiti motorista wenno pasahero ti lugan babaen ti pangipilada iti kaso a civil, criminal wenno administrative. Kas koma iti polis a mangimula iti ebidensia a droga, paltog wenno ania man a kontrabando wenno ilegal a banag iti bagahe wenno iti uneg ti lugan ket mabalin a maireklamo iti nadagsen a kaso a kriminal a planting of evidence ken mabalin pay a maikkat iti serbisio para iti kaso nga administratibo. (Abenes vs. Court of Appeals (G.R. No. 156320, February 14, 2007); People vs. Lacerna (G.R. No. 109250, September 5, 1997); Valmonte vs. De Villa (G.R. No. 83988, May 24, 1990).
Dagiti motorista, masapul nga ikkan ida dagiti otoridad iti checkpoint iti kortesia ken respeto, masapul a nalawag wenno naan-anay ti silaw iti checkpoint, maiparit a kikilan wenno kuartaan ida dagiti autoridad, saan pay a mabalin a piliten dagiti autoridad ti motorista a mangsungbat kadagiti saludsodda nangnangruna no daytoy a panagsungbatda ket isu ti pakairubuanda. Daytoy ti makunkuna a right against self-incrimination.
Maibatay kadagitoy a legal a diskusion, wen, Paul, saan a nainkailintegan ti inaramid dagiti polis kenka iti checkpoint ket mabalinmo ngarud nga ireklamo ida.—O
(Palagip: Kadagiti legal a saludsodyo, ag-e-mail-kayo ken ni Apo Abogado iti [email protected] wenno saan, mabalinyo nga ipatulod babaen ti koreo iti: Apo Abogado, Bannawag Magazine, Manila Bulletin Publishing Corp., Muralla cor. Recoletos Sts., Intramuros, Manila. Ilanad met iti suratyo ti adres ken numero ti selponyo. Saan a maipablaak ti pudno a nagan ti nagsurat malaksid no adda pammalubos daytoy.)
