Buya ti napanayag a sentro ti ili ti Santa Fe, Nueva Vizcaya, maysa nga upland town a mangitantandudo iti eco-tourism, nga addaan kadagiti dissuor, kabakiran ti saleng, ken nalamiis a klima, nga agtataripnong itan dagiti agkaykaysa nga umili tapno malapdan dagiti proyekto ti panagminas a mapagamkan-amkan a mamagpeggad iti nangayed a natural a nakaparsuaanna. (Ladawan manipud iti Wikipedia)

Ni MELVIN C. GASCON

Inkari ni Mayor Liwayway Caramat ti Santa Fe, Nueva Vizcaya idi Martes, Septiembre 30, nga idauluanna dagiti umili ti Santa Fe a mangkontra iti kabarbaro a mining exploration project nga aggandat a mangminas iti dandani 13,600 nga ektaria a sakup ti upland municipality nga am-ammo a kas gateway ti Cagayan Valley (Region 2).

Iti maysa a waragawag, ingganetget ni Caramat ti awagna kadagiti kailianna kalpasan a nakaala iti memorandum manipud iti Department of Environment and Natural Resources–Region 2 (DENR-R02) a napetsaan iti Setiembre 25, 2025 a mangdakdakamat iti kiddaw ti NGC Mineral Resources Corporation, maysa a kompania ti panagminas, para iti exploration permit babaen ti Mines and Geosciences Bureau (MGB).

Sakupen ti gandat nga exploration dagiti nalalawa a dagdaga, a kaaduanna a kabambantayan, ti 13 a barangay: Atbu, Buyasyas, Unib, Santa Rosa, Malico, Imugan, Bacneng, Baliling, Poblacion, Baracbac, Tactac, Villaflores, ken Sinapaoan.

Lokal

Nabotosan, baro nga opisial ti Ilocos Sur Provincial Capitol Press Corps

“No maaramid dagiti higante a kompania ti panagminas iti sabali nga il-ili ti Nueva Vizcaya, saan a mabalin ditoy ili ti Santa Fe,” kinuna ni Caramat.

Iti paskilna iti Facebook, linagip ni Caramat a nangrugi ti karerana iti politika idi 2012 babaen ti platapormana a kontra-minas, a nangipuesto kenkuana iti kinamayor iti simmaruno a tawen kalpasan nga indauluanna dagiti protesta a nangpasardeng iti maysa a proyekto ti panagminas.

Kadagidi a tiempo, inyik-ikkis ti ili ti “I Love Santa Fe, No to Mining!”

Kinuna ti mayor a nakaipilan iti protesta kontra iti umuna nga aplikasion ti NGC idi Marso 18, 2024, ngem segun kenkuana, napaay nga agtignay ti dati a konseho munisipal iti babaen ti bise mayor idi a ni Jonathan Tindaan.

Indagadag ni Caramat kadagiti umili nga agmaymaysada iti panangidepensada iti nakaparsuaan ti ili.

“Itan a nangnangruna nga ipakitatayo ti panagkaykaysatayo iti panangipategtayo iti ilitayo ken panangay-ayattayo iti nakaparsuaantayo. Sipipinget a supiatentayo ti panagminas," kinunana.

Innayon ti mayor a kaduana ti bise mayor, ken ti agdama a Sangguniang Bayan, agkaykaysan a mangidadaulo iti panangkontra iti panagminas.

“Ditay' agbuteng, saantayo a papurar iti sileng ti balitok wenno kuarta ket ilabantayo ti ililtayo," kinuna ni Caramat.

Taeng ti Santa Fe dagiti kabakiran, pupuon ti ubbog, ken highland farms, ket nabayagen a lugar ti nasaksaknap a pannakidangdangadang ti probinsia kontra iti panagminas. Duan a dadakkel nga operasion ti panagminas ti agturturayen kadagiti ili ti Kasibu ken Quezon, idinto a madama metten ti exploration ti maysa pay a dakkel a mining company iti nasurok a 3,000 nga ektaria iti ili ti Dupax del Norte, a konkontraen met ti naruay nga umili.