Autobiograpia ni LORENZO G. TABIN
NO ADDA MAN di mangikankano kadagiti babassit a banag, maisupadiak ta maysaak kadagiti mangibilang kadagitoy a banag a maregmeg ti balitok. No ipapan dagiti dadduma a ti maysa a surat, ladawan laeng ti agdama ket no nabasan ipakni lattan wenno gelgelenen sa ipuruak iti nakanganga a pagbasuraan, maigidiatak.
ALLON TI BIAG: Walo A Dekada A Panagdaliasat (33)
Ta napateg kaniak ti tunggal balikas nga agaon iti mugingko; isu nga iti kaaddak iti ganggannaet a lubong, adda duplikado dagiti amin a suratko. Inurnongko ida ket ti orihinal ti imbusonko. Kalpasanna, idi addan panawenko a nangurnos, impa-bind-ko idiay Filipinas.
Dagidi a sursurat, nga inrugik itay kallabes a paset, ti katulongak ita a manglagip kadagidi balitok a panawen bayat ti agtultuloy a panagdaliasatko; kas kadagiti naagapadko iti kallabes a paset. Agasem, no awan dagitoy a sursurat, iti panagkunayo, malagipko pay ngata amin nga uray dagiti dadakkel a banag? Itoy paset a yanko ita a nangsakup iti tallo a tawen, aragaag ti makita a ladawan, ngem gapu iti linaon dagitoy a sursurat, uray kaskasano, makatulongda a mangidawdaw iti pabelo ti agkurkuridemdem a lagip ket makaipintaak iti putedputed a ladawan. Idi addaak idiay Dhahran North, nakamin-ano a nagakar-akarak; kasta manen idi immakarak iti High Rise...
Iti naudi a suratko iti napalabas a tawen, Disiembre 28, 1983, imbagak ken ni Lingling ti ragsakko a nakaawat iti suratna a naisapit iti surat ni kaingungot.
Isingitko man pay ni kaingungot. Dakkel ti sakripisiona bayat ti panagmaymaysana a nangtarabay kadagiti lima nga annkami. Arig la di maturog ta nasapa nga agriing iti agsapa a mangriing kadagidiay agkakabsat tapno agdigos ken agsukat ken agsaganada a mapan iti eskuela. Sa no sumangpetdan iti malem, mapan aganggkat iti itlog ti pugo wenno ania ditan a pangalaanna iti inayonna iti allotment nga ipawpaw-itko. Wen, no laeng maawatda ti allotment ti pannakapanda mangan iti daydi Uniwide wenno daydi UP Coop a pakaragragsakan met dagidiay agkakabsat. No maisagananan dagiti tagilakona, isunto pay la ti panangsangona iti lesson plan-na agingga iti tengnga ti rabii, nga isunto pay la ti panagiddana a no dadduma madungdungsaanna ti ar-aramidenna. Ay, piman, kaasi ti kaingungotko.
Agsubliak iti suratko ken ni Lingling. Impalagipko nga inton maawatna ti subalitko, nakasublidanton iti eskuela. Mangrugin nga agbalasang ket umas-asideg no kuan ti sulisog. Isu nga imballaagko kenkuana ti panagannadna, ken ti dina panangbaybay-a iti pagrebbenganna iti Simbaan ta dakkel a salaknibna no kua ti kinapudnona iti Mannakabalin. Sumagmamano pay a bulan, agturposton iti umuna a tukad ti sekundaria. Iti maudi a paset ti suratko, kinunak:
Regards to your sisters Mimi and Chichi, and to your brothers Dondon and Jojo, and to Mama, and also to your uncles and aunties, and lola... regards also to the Molinas.
Nagadayo ti nagtayaktakan ti lagipkio iti pannakabasak itoy a paset ti surat, a kaduada daydi Erning, ni Jose, da Basion, Grace... ken daydi Tessie ken ‘di gayyemna a Vilma; ken daydi Nanang Elena...
Dagidi Molina, daydi kunak nga inraremko iti danum ti bautismo; uray adayodan, ta nabatida idiay UP Campos, saan a nakerrasan ti kinasinged ti tunggal maysa kadakami. Imbilangnak daydi Manong Johnny a maysa a kabsat ta no adda parikutna kadagidi kakabsatna iti California, agpulpulong kaniak.
Adda met naisapit a surat ni Dondon a nagorderanna iti ay-ayam iti J.C. Penney, ngem imbagak a naladawen ta aggapu pay ditoy America.
A, wen, imbagak kenkuana nga ibagana ken ni Chichi nga agsagana iti pannakabuniagna.
No diak pay nasao, imbaga kaniak dagidi misionario a nangbuniag kadakami nga agassawa a siak ti mangbuniag kadagiti annakko; isu nga imbes nga iramanda idi a buniagan ni Lingling ta adda idin iti umno nga edad, impayur-urayda iti pannakaited kaniak ti kinasaserdote wenno priesthood tapno maikariak a mangbuniag. Isu nga idin umdas ti tawen da Dondon ken Mimi, siakon ti nangbuniag kadakuada.
Isu nga apagisu a binuniagak ni Chichi idi nagbakasionak iti Abril ta Enero 2 ti kasangayna.
Adda met latta maisidawsidawko a surat para kada Manong Joe Bragado nga editor idi iti dandaniw, ken literaturan sa, ken daydi Manong Jun Hidalgo a mangas-asikaso kadagiti salaysay nga impatpatulodko.
Iti suratko ken ni Manong Joe, a napetsaan iti Enero 11, 1984, imbagak ti pannakakumikomko ta adu ti overtime iti library gapu iti panagbakasion ti maysa a kaduami, a ni Manny Naagas, sa naipatang pay ti panaglusulos ti dua nga Indian... sa dagiti pay part time-ko. Imbagak a masapul nga aramidek ta di iggem ti masakbayan iti agdama a trabahok. Ken diak met nalibtawan a kinomusta ti GUMIL Filipinas.
Iti met suratko iti daydi Manong Jun Hidalgo a napetsaan iti Enero 12, 1984, innayonko iti dadduma a naagapadko iti suratko ken ni Manong Joe, ti panag-maternity leave daydi Munirah a kaduami nga Arabiana. Daydi a suratko ti nangilukonak iti maika-65 a paset ti "Kastoykami Ditoy Saudi." Naagapadko met ti kaadu ti agsursurat kaniak gapu iti nasao a salaysay, ti adu nga agpatpatulong. Ti imasna ket pati ti personal a problemada ket ikamangdan kaniak, a kaslaak ketdin nalaing a mamagbaga! Adda pay nagsurat a balasang a taga-Honululu, Hawaii, a nagkuna a no saan a gapu iti seryek, dida koma kano nagam-ammo ken ni Benny Real a maysa kadagidi insuratko ti padasna. Isu a masapul a tulongak kano!
Daydi met a surat daydi Manong Jun Hidalgo ti nakaagapadak a nadamagko nga adda baro a kameng ti Bannawag, a babai—simmadutak idi a nangukag iti kopia ti magasin nga impaw-it ni Samar. Ngem ni Linda Lingbaoan ti adda iti panunotko... a nagbalin idi agangay nga ipag ni Kompadre Diony (Dionisio S. Bulong) a diak malagip no isu idin ti editor ti Bannawag.
Naiturong ken ni Manny Naagas ti simmaruno a suratko, a napetsaan iti Enero 14, 1984. Maysa a pammaneknek daydi a surat iti kaadu ti pasamak a nangisubli kaniak iti nasao a tawen. Ken daytoy met a surat ti nakalagipak nga addaak iti 542-27, a kayatna a sawen maika-542 a dormitorio, kuarto 27. Nagkakuartuankami gayam iti daydi Alfredo Espiritu iti 551-19 sakbay a nagsublikami iti 542-27.
Adda met pitik ni Manny a pinanawanna idi napan nagbakasion ket riniliebuan ni Nestor Cusay nga adda itan idiay Australia. Nasayaat kano dagidi Pamilia Handcock ket indawdawat ni Nestor a saan koman nga agsubsubli ni Manny.
Sakbay a malipatak, isingitko ditoy a pimmusay ni Manny idiay Ontario, Canada itay nabiit.
Impalagip met ti suratko, nga adda dagidi pamilia Iverson a nagbakasion ditoy America. Sakbay a nagawidda, dinamagda kadakami a Filipino no kayatmi ti agpagatang iti pagimeng. Adda kano katalogoda iti JC Penney. Pinagpilidakami iti kayatmi a pagatang manipud iti nasao a katalogo. Nagorderak iti berde a nabengbeng a jacket a burboran ti tengngedna—nagpaut kaniak daydi a jacket ta inkuykuyogko pay idi immayak iti America. Naammuak met iti dayta a surat a pinaginteresan dagidi security idiay airport dagiti cartridges (tape) a pinagatang ni Manny. Linukatanda kano dagiti Gemini—diak malagipen no ania daydi a Gemini. Diak innala dagidi orderna ta imbagak nga isunto ti mangala tapno mailawlawag daydi Sister Iverson ti napasamak.
A, wen gayam, nairaman pay iti suratko ti pannakapagawid daydi kapammatiantayo a Ramon Marcelino a kakuartuan ni Manny. Na-surplus, ngem mabalin nga agsubli ta inrekomenda kano daydi Bishop Henderson iti Aramco—pinadasko a suratan itay nabiit iti Messenger ken Facebook ngem dinak sinungbatan.
Nalagipko met ditoy daydi Miss Arlene a simmaruno a supervisor idi nagikkat daydi Dolores Pratt. Adda idin diak magustuan kenkuana gapu iti kasla panangipangpangrunana iti maysa a kaduami.
Indardarasko nga immakinilia daydi a surat iti A.V. Room sakbay a nagawidak iti alas onse media ti rabii.
Ibaetko ditoy ti suratko iti daydi Manong Jun Hidalgo idi Enero 18, 1984, kas pammaneknek no kasano ti pannakakumikomko. Nadakamatko a kaipawpaw-itko ti maika-65 a paset, ngem ditoy a surat, naisapit manen ti maika-66. Ken iti daytoy a surat, imbagak a bareng no maisuratko ti paset a para iti Semana Santa.
Ken ibaetko man ditoy. Nga adda pay idi ubing a nagsurat kaniak. Florence ti naganna, taga-Isabela. Kaedad ni Dondon, agpadada a Grade IV, ken adda iti SPED Class. Adda idi ni Dondon iti Quirino Elementary School a pangisursuruan ni kaingungot.
Naayatanak man, ta ultimo ubing ket nagsurat pay kaniak... isu nga imbaetko.
Ngem diak naas-asikaso gapu iti kaadu ti nakaisangolak.
Adda pay daydi maysa a nagsurat kaniak, maysa a babai—ilimedko laengen ti naganna—a diak ammo no ‘pudno’ a balasang. Imbagana ti kaadu ti parikutna. Idi damo, nakasingsinged ti panangyam-ammona iti bagina. Sa idi agangay, nangipatulod payen iti Valentine’s card, a diak met sinubsubalitan. Idi kuan, imbagana nga adda sakitna ket masapul a maoperar ngem awan ti kuartana. Diak ammo no pudno nga adda sakitna. Kasano a tulongak ket awan met ti kuartak? Ken uray no adda kuartak, saanak a basta lattan makaipaburiraw iti tao a diak met kaim-imuan.
Kastoy ti insungbatko, nga inadawko iti surat:
Dimonto malipatan ti maysa a mannurat nga immasugam iti tulong gapu iti emergency a pakasapulam ta agkurang ti kuartam. Malaglagipmonto dayta a mannurat saan a gapu iti kinaimbagna no di ket ti panangpaayna iti kalikagummo. Aglabasto ti aldaw ket tunggal makitam ti piglat ti operasionmo, malagipmonto latta met dayta a mannurat. Kasimbronmonto ta nagbiddutka iti panangipapanmo a mannakaawat ti mannurat. Dua ti nagsaruno a suratmo; maikatlo ti Valentine’s card. Ngem sangkaputed la a balikas ti nauraymo... Makatulong kadi ti balikas laeng?
Ta dayta laeng ti kabaelanna nga ipaay. Nalabit a dimonto maawatan, ken malipatan.
Ngem laglagipem: ikarkararaganna dagiti tao a makasapul iti tulong ti Mannakabalin...
Diak ammon no ania ti napasamak iti daydi a tao. Awan ti naawatko a subalitna, ket kinaykayatko met a kasdi.
Maysa pay ti surat daydi Tessie. Agpagpagatang iti sapatos ken cassette player... ken relo koma kano daydi kadkaduana a Vilma. Awanen daydi Tessie, dua a tawen san a pimmusay bayat ti panangsursuratko itoy a paset. Dimi idi ayonan ti ‘pannakitiponna’ iti daydi Vilma, ngem impagpagapumi la iti kinakabsatna. Ken ti nagbalin a parikutna iti daydi tatang, gapu iti naaramid ti amami a nanggurguraanna, ken nagbalinanna, kano, a kas iti nagbalinanna. Nagbabawi met la daydi Tessie idi agangay, ket nakaasawa iti ub-ubing ngem isu, ket naaddaanda iti bugbugtong nga anak.
Saanak a nagkari a magatangko amin ti bilinna. Ngem no makaalaak iti sapatos ken relo, saanak no kuan a makaala iti cassette player.
Kinapudnona, diak la koma kayat nga igatangan daydi Vilma. Diak la ngamin kayat nga idanem daydi Tessie.
Nasaok iti surat nga Abril 16 ti luasko, a 17 ti sangpetko, 2:45 ti malem iti Filipinas.
Makitayo no kasano ti panagruedo ti utekko idi? Nalablabesak pay ngem ‘tay kunada nga agtayyek a tarampo!
Huh, kunam pay, awan ti paatiw kadakami nga agkakadua idiay library no kinnaaduan iti pitik ti pagsasaritaan. Pangatiwak la kadakuada ti panagsursuratko iti Bannawag.
Ket wen, agkikinnaaduankami idi iti pitik ta ngimmato ti kantidad ti doliar. Adda pay daydi part time-ko a balay dagidi Shelton, dua nga agassawa a Nangisit (dida kayat ti maawagan iti Negro). Inawagandak iti naminsan ket imbagada a mabalinko a yawid ti nalukot a karpet iti asideg ti ridawda. Ay ket, ay-ayatko, a, ta baro pay ti nasao a karpet. Napimpintas ti karpet a magatang iti Saudi. Imbagahek, a, daydi a karpet!
Ngem diak ammo no daydi ti namkuatanda a nangikkat kaniak, ta nakaawatak laengen iti awagda a saanakon nga agsubli.
Nagyamanak met iti nalimed ta talaga a nabannogakon kadakuada. Isuda ngamin ti karugitan ti balay! Inaldaw a mapunno ti lababo iti nagibarbasan daydi nga Igoy!
Adda pay daydi Puraw nga agmaymaysa iti flat-na. Sabali pay daydi a sariwagka. Saan la a dagiti nanganan ken sobrana a nangan, platplato, pappapel, ken adda amin ditan, ti agkaraiwara. Pati pay dagiti karsonsiliona! Daydi a Puraw ti kadugyotan a nakitak!
Ken nakarabraber ti ruot iti aglawlaw ti flat-na. Saan a nayon ti trabahok, ngem kunak man, bareng maay-ayo ket nayonanna ti sueldok. Naginnanakemak a nangpukis iti aglawlaw babaen ti nakitak a pagpukis iti garahe.
Maysa a pakagustuak iti daydi a Kano ti panangiwarawarana kadagiti sensilio, a supli ngata ti no ania a ginatangna.
Ay, ket ibulsak no kuan, a! Kunak, dinanton malaglagip, ta agkaiwara ngarud. Ken kasla saan a kuarta kadagiti Puraw dagiti sensilio.
Ngem dimteng met ti panawen a dinakon pinagsubli. Dina imbaga ti gapu, ngem impapanko a nagikkat wenno inikkatda ta diakon nakitkita iti library manipud idi.
Adda maysa nga ubing pay nga agassawa. Adda anakda nga agtawen ngata iti nasurok a dua.
Nasayaat daydi babai. Tunggal malpas ti trabahok, ket agpakadaak, isurona daydi anakna nga agkuna: “Bye, Mister Lorenzo!”
Nalipatak ti nagandan... ay, Carol Smith gayam ti nagan daydi babai. Taga-Australiadan sa idi. Wenno England. Basta saanda nga Amerikano.
Ngem daytoy ti diak pakalipatan kadakuada.
Kastoy.
Segun iti tulag, ti la maibaga ti aramidem. Agsaplid iti tapok, ag-vacuum, agpunas kadagiti sarming ti tawa. No saan, agurnos iti kuartoda.
Nakigtotak iti naminsan ta adda agkutkuti iti uneg ti ap-ap ti katre—maysa gayam a pusa ti simmuksok!
Binagkatko daydi pusa ket iti panagtugawko iti igid ti kama bayat ti yaangesko iti tallo sakbay nga intuloyko ti obrak, naisagud manen dagiti matak iti singsing iti pasiraw-atko. Daydi graduation ring-ko iti masters, malagipyo?
Idi naumaakon a mangsirsirig iti singsingko, nagsaplidak iti drawer-da. Naisagud ti pagsapsapridko iti drawer ket nauyos iti apagbassit; adda simmirip a ladawan idi ginuyodko ti duster.
Dua a ladawan ti nasiripko iti uneg. Saggaysada! Umis-isemda, a kasla sirsirigenda ti nagiggem iti kamera. Namindua. Namitlo. Nga insublik. Ken kinitak!
Da Adam and Eve!
Mariakosina... pasensiada laengen kadagidi immambing a matak!
Sabali la daydi Linda Johnson; nasayaat met daydi nga amo. Bassit a babai, nataytayagak la ngata iti dua a ramayan. Amerikana. Adda met maysa nga anakna. Siguro agtawen ngata iti tallo wenno uppat. Kanayon a naka-short no umay iti library. Tennis player ngamin.
“Ang ganda ng legs ng amo mo!” inkalbit dagidi kaduak iti naminsan a yaayna iti library.
“Loko kayo, mabait ‘yan!”
“Totoo?”
“Sira ulo kayo... kung ano’ng iniisip n’yo!”
Iti naminsan a panagbakasionda, adda padada a Puraw a nangitalkanda iti balayda.
Iti naminsan a panagdaldalusko, nakitak a nalukatan iti apagbingngi ti pridiedirda iti garahe.
Nalungsot dagiti naguneg. Diak kinayat a sinagid. Imbagak iti nangitalkanda. Dumayamudom a nangdalus. A kasla adda panangpabasolna kaniak.
Naminsan pay, nagdalusak met iti apagbiit iti dagus dagidi Brother and Sister Rigby idi sangsangpetda ngata iti Dhahran. Diak ammo no apay nga inderetsoda ida iti Dhahran North, nga agpapay kadagiti TCN, iti sungaban ti kampo. Adda dua a babbalasitang nga annakda.
Naminsan, apagserrekko idi nagdamag kaniak daydi Sister Rigby.
“Have you seen the ring...”
Iti panagawatko, nalawag nga ipatona nga adda pakainaigak iti napukaw a singsing. Agduadua iti palawagko.
Iti kaadu ti nagpitpitikak, idi la a napagduaduaanak.
Saanakon a nagsubli, wenno didak sa idin pinagsubli... diak malagipen.
Ngem idi nagkikitakami iti maysa a sacrament meeting, inasitgannak daydi Sister Rigby. Daydi kano maysa a balasangna ti nakaiwagat iti sapsapulenda a singsing.
Iti amin a nagpitikak, karigatan ti agpunas iti ruar ti sarming a tawa wenno ridaw. Masapul a sanayka a mangipasuyot iti Windex, ken mangikarus iti squeegee, ken manginasnas iti duster. Unay ket a kettangen ti aggumgumintang iti dua nga oras, depende no kasano ti kadakkel ti balaymo a paggumgumintangam! Aglalo no kasibsibet ti tudo wenno isno wenno desert storm. Mamitloka nga agsublisubli iti maysa a balay iti makalawas, wenno mamindua no saggatlo nga oras. Maysa nga aldaw ti dusting, maysa nga aldaw ti window cleaning, maysa nga aldaw ti vacuuming. Ti kas kaniak a third shift—3 to11—bigat ti panko panagpitik. Iti Martes ken Mierkoles a bakantek iti library, dua ti pitikko iti agmalem.
Kasla diak idi marikrikna ti bannog bayat ti panagpitpitikko. Ngamin, agpaspasiar met ti panunotko kadagidi pagtagilakuan iti nadumaduma idiay Al Khobar wenno Dammam; sadiay ti pangkonkontarak iti pakaibaisan ti mapitikko iti makabulan. Malaksid ngamin iti kaadu ti overtime iti Aramco Recreation Library, ken dagiti pitikko, insidawsidawko latta ti panagsursuratko iti Bannawag. Sa nagimas met ti maturog no mabannog ken mabsogka iti manok ken sorbetes. Kasla metten dekorienteka no kua a nai-set iti oras a kayatmo a panagriing, ta awtomatiko metten nga agriingka.
Ken adda latta gundawayko nga agsubalit kadagidi adu nga agsursurat kaniak.
Ken naragsakkami nga agkakadua iti library. A kunam la no awan ti parparikutmi.
No addakayo iti sasaadenmi, saan a makasiki ti negatibo a pampanunot. Masapul a pagrueduem ti panunotmo, kadagiti makalinglingay a banag a pangiwagsakmo kadagiti babantot wenno dadagsen.
Dagidi mail-iliwan a kakaduak iti library, dida magawidan ti riknada a mangsipsiput kadagidi rabanos a lakko ken gurong...ken agpallayog a patong... ken natirad a barukong!
Maysa kadagiti pangiliwliwaganmi iti pulkokmi dagidi Filipina a nars ti Aramco nga um-umay agpalabas iti orasda iti library. Diak ammo no talaga a panggepda ti umay agbasa iti magasin wenno libro a kayatda a basaen, wenno agbuya iti video iti AV Room, wenno kayatda laeng met ti umay sumirpat ken pasirpat.
No saan la a Saudi ti yanmi, a, ket nalaka la koma nga agbasol dagiti kakaduak a buburog, nga agtallo-uppat a pulo ti tawenda, sa adayoda iti pamiliada. Adu ti damag a makaliplipat iti napanawan ken pinanawan, ken pimmanaw.
Ngem natadem ti mata dagiti security nga Arabo. Dimo malasin ida. Addada la nga agsisiim. Ken wen gayam, saan met a mabalin nga ipabpabuya dagiti nars ti rupada. Nakamaskarada met a rummuar. Adda sabali a yan ti apartment-da.
Damagmi nga idiay Al Kobar, adda agpada a babai ken lalaki nga inlibutda sada ginerret ti tengngedda.
Isu a di mabalin ti agal-aliwegweg.
Diak ammo no kasano a nakalusot daydi padami a mannurat, a naagapadko iti ngato.
A, wen gayam, malagipko daydi Filipino a kaduami iti Simbaan, a nalukay dagiti langanat’ nalami a takiagna. Filipino, saan a Filipina! Bay-mon ti naganna, basta isu ti maysa a kalaingan nga agingles kadakami a Filipino. Naglaing ketdin a manarita. A kunam la no agpayso amin a sasawenna. No dengdenggem, wenno damom a makasarita, ipapanmo la ketdi a kanayon nga adda iti pedestal.
Ngem kuedaw.
Mismo a ni Manny ti nakasao kaniak, iti maysa a milagrona. Iti kuartona, adda pinastrekna nga ‘atiddog’ nga Arabo.
Maiparit, a, wen, pudno, ngem no riyal ti agandaren, a, ket uray asinon ti agdepdeppa... agmilagro, ta agmilagro latta!
Saan la a dayta ti nagmilagruan daydi nalupoy ti dilana a kabsat.
Agpayso nga adu ti parikut nga imbatimi iti Filipinas, dakami nga adda iti ganggannaet. Ket adu ti pakaibagaan dagiti dadduma. Bareng, kunada ngata, a, ta adda maasian.
Iti ababa a pannao, daydi kabsat a nalanlanaaan ti dilana, napamatina dagiti Puraw a manangngaasi a kakaduami iti Simbaan iti inistoriana a kasasaad ti pamilia a pinanawanna.
A ket ania payen, nakaur-or, a, iti inggatangda iti dyip a para pasahero ti kabsatna idiay probinsiada.
Milagro a talaga, ‘nia?
Wen, uray iti Saudi, mabalin met ti agmilagro. Milagro, kunam ngarud!
Ket nalaka met a pagmilagruan dagiti Puraw!
Ngem dagupmi a Filipino iti pammatimi, daydi laeng a kabsat ti nakapagmilagro!
FLASH! FLASH! FLASH! Adda isingitko. New Years Eve Live ti 2022-23 ita a sangsanguek daytoy a paset. Alaek daytoy a gundaway a mangikur-it iti paset ti panagdaliasat ‘toy numo. Sisiak ita a siririing ta matmaturog ni kaingungot—kellaat a kimmaro ti an-anayenna ket inar-arayatmi sakbay a napan amin dagiti kabbalaymi ditoy West Valley, ken dagiti adda idiay Ogden, iti balay da Chichi idiay Orem a pangsarabuan koma ti sangabukel a pamilia iti Baro a Tawen. Ngem adtoykami ita a dudua nga agkasimpungalan, daytoy a maika28 a tawenmi iti America. Pagsinsinnublatek a kitaen ti isursuratko ken ti video call a yanda bayat ti panangselebrarda iti panagsabat ti Daan ken Baro a Tawen.
Iti America, kalkalpas ti parambak idiay Square ti New York ita nga oras...
Ipakpakitak daytoy a paset tapno ammoyo a bayat ti panangilepleppasko itoy nakaablan ti kinasiasinomi—adda pay sumagmamano a paset—masangok pay la ti agsurat bayat ti panangsaksik iti Baro a Tawen. Ita la a maymaysaak a mangsarabo iti kastoy a panawen, ta matmaturog ti kaduak...
Ala, agsubliak iti 1984.
Ad-adu koma ti kayatko nga iraman itoy dua a paset ti pannakigasanggasatko iti Dhahran, ngem maysa a dakkel a libro no kasta. Kas naagapadko, 66 a paset ti nangbukel iti serye a sinuratko a Kastoykami Ditoy Saudi iti Bannawag.
Nain-inutak idi 1984 ti gimmatang iti saggaysa a piesa ti Teac nga stereo component. Malaksid iti tallo katuon ti component, nakagatangak pay iti turn table-na. Sa ti kabinetna. Imbagahek sakbay a nagbakasionak, nasaok idin a libre ti bagahemi isu nga al-alaenmi a gundaway dayta a panagyawidmi iti dadakkel a banag; ta dimi maala a kuarta.
Kalakaan idi ti Teac a component, pipitsugin a kunada, saan a kas kadagidi Sansui kada Sony ken adda daydi kanginaan a JVC. Imdas kaniak idin nga adda mayawidko. Ngem para kaniak idi, dakkelen a banag ti maaddaan iti kasdi a banag. Idi agpilpiliak iti gatangek, diak nalaglagip ti rigatko a nagpitpitik, ken diak inkaskaso ti singsing iti ramayko! Nadamagko idi nagbakbakasionak a daydi a component ti kanayon a buloden ti simbaan no adda paskenda.
Adda maysa a nakallalagip iti Paskua ti 1984. Addaak pay la idi iti kuartok idiay Dhahran North Camp.
Adda dua a home teacher-ko a di nakalipat a nangsarsarungkar kaniak iti binulan. Daydi Bro. Juanito Asuro ti Bulacan, ken ni Rich Hunter ti Orem, Utah—naammuak idi addakamin ditoy West Valley.
Nalidayak iti daydi a Paskua ta umap-apalak pay laeng kadagiti kaduak a nakaawag kadagiti patpatgenda idiay Filipinas idinto a siak, panggepko ti agkumeg manen.
Ngem adda nagtoktok iti ridaw ti kuartomi ken ni Fred Espiritu; sisiak idi. Nasdaawak iti diak ninamnama a pannakakitak kadagiti home teacher-ko iti saan nga oras ti isasarungkarda.
Dakkel a linaga a basket ti bitbitda. Adu a banag ti naguneg daydi a basket. Ngem kapatgan ti stainless a Parker a bolpen. Nabayag nga inar-arapaapko ti maaddaan iti kasdi a pagsurat. Daytoy ti ladawan ‘toy numo: pagilasinan a siak ti makitkitam no adda makitam a bolsa nga adda naisab-it a pluma wenno bolpen, uray no dimo kitaen ti rupak. Ta saanak a makaruar nga awan ti nakasab-it a pagsurat iti bolsa ti badok. Agingga ita, adda latta makitam a bolpen iti bolsak no rumuarak.
Idi addaak pay la idiay North Camp, no agpasiarak idiay Al Khobar iti rabii ti Martes wenno Mierkoles a day off-ko, ti la adda a mapaspasiarko a pangiliwliwagak iti iliwko, ken pambarak a mangplano iti kayatko a gatangen para iti pamiliak.
No diak pay naagapad, nagsarakkami pay iti daydi manong ni Mirriam nga asawa ni Herman. Dida pay idi agassawa. Ket iti panagkitami, binallaagannak ni Manny Manalo.
“Mag-ingat ang kapatid mo,” kinunana. “Huwag na huwag niyang lolokohin ang kapatid ko. Kundi...!”
Sakbay nga ikupinko ti 1984, napateg a subliak ti suratko ken ni Kompadre Esmenio B. Galera. Nagkaduakami idi idiay Filipiniana Section, ken nagkaarrubakami idiay UP Whitehouse. Naibinggas ngamin dagidi arapaapmi a dua iti nasao a surat. Kitaenyo ti suratko idi Oktuber 10:
Kitaem man la ti panawen, ti la pangipalpalladawanna iti tao. Idi addata pay idiay UP, asino ti mangipagarup a makapanka dita Palawan, wenno makaumayak ditoy Saudi? Uray no iti arapaap la koma. Ketdi, adal; agbalin a tao. Ngem adu dagiti pasamak a namagbalbaliw iti agus. Inabalbalaynatayo ti panagdur-as ti historia; kaarnginatayo ti gabat a di masnop ti pakaisadsadanna.
Maragsakanak ketdi a makaammo a narugiamon ti maysa a paset ti biagmo... ti pamiliam, nawaywaya itan ti panagdakiwas ti panunotmo...
...idi damomi ditoy, nagaakaba ti kuarta a Saudi Riyal; kasna la kunkuna: “Agmulagatka, kitaennak ket panunotem no apay nga addaka ditoy!
Iti sumaruno a suratko ken ni Kompadre Esmenio idi Nobiembre 15, impariknak ti maysa a pannubok a napasarak kadagidi a panawen. Nabingay idi ti panunotko gapu iti di nasayaat a trato ti superbisor ti library kadagiti taona. Iti ababa a pannao, adda ipangpangrunana. Pampanunotek idin ti aglusulos ngem dakkel a tubengko ti pamillia a pinanawak iti Filipinas. Adda kaduak, ni Manny Naagas, a graduado iti masters, ngem ‘napigpigket’ ti isem ti maysa a kaduami a nangipilot iti superbisor. Ditoy, naagapadko met ti in-inut a panagkerras ti kompania iti tao gapu iti critical condition a bunga ti panagkerras iti oil production. Ngem no aramidek ti pampanunotek, agsubliak manen nga agkalkallautang, a kas iti adun a nadaliasatko.
Iti panangam-amirisko iti kasasaadmi ken ni Kompadre Miniong, nasaysayaat ti pagtaktakaderanna itan idiay Palawan ta nagretiron a mangisuro, ken nalawa ti dagana a minulaanna iti kaykayo malaksid ti taltalonenna. Addan natalged a pagtaktakderan ti pamiliana—napagadalna daydi iskulapisna agingga a nagturpos met iti edukasion.
Suratko iti daydi tatang ti immuna iti 1985, Enero 16. Ditoy ti nangipeksaak iti liday ti maipusing iti pamiliana, nangruna iti panawen ti Paskua. Kinunak:
Naragsak met a naliday ti Paskua ken Baro a Tawenko ditoy Saudi. Adu ti sagut a naawatko kadagiti Puraw a kakabsat. Adda pay sangatiklis a makmakan ken dadduma pay iti noche buena. Naragsakak ta adda met dagiti mangipatpateg kaniak ditoy, ngem nalidayak ta awan ti kabinglayko a mangsarabo iti Paskua. Kunkunak idi luklukatak ti sagut: ‘Naragsak a Paskuam, sika!’
Nasaok iti daytoy a surat, nga agbakasionak iti Marso 28. Isu met ti nagkariak nga igatangak iti bilinna a relo. Nasaok pay gayam a naigatangakon ni Charlie iti cassette...
Adda maysa a suratko iti maysa a Sister Corpus idi Pebrero 22.
Malagipko ita gapu iti surat, nga immatendarkami ken ni kaingungot iti writers workshop idiay Suso Beach, Sta., Maria, Ilocos Sur. GUMIL Filipinas ngata daydi. Idiay ti imbagak a pangipaw-itak ken ni Emma Pasion Aguinaldo iti dawat ni Sister Corpus.
Gapu kadagiti sursuratko kadagiti adu a tattao, a diak mairaman ditoy, maipalagip nga addaak idin iti Dhahran High Rise, Main Camp iti Aramco, Al Munirah Mail Center—Bldg. 129, Rm. 113 a kaduak ni Manolo Naagas, kalpasan ti panagyanko iti sumagmamano nga aldaw iti kuarto daydi Bro. Asuro. Nabiitak pay idi a nakasubli manipud iti naudi a bakasionko, a nangyawidak iti pridiedir. Maysa kadagidi surat, Mayo 29, 1985, ti naiturong kada Bart ken Vennetta Wiscombe. Impadamagko ditoy ti endowment ken sealing ti pamiliami idi Abril 17, 1985—pitokami a ni Jojo ti buridek; nairaman dagidi Lorimar ken Arvin Salacnib babaen ti proxy wenno panangisaup.
Daydi ti ibilangko a kapatgan kadagidi tallo a kallaysami ken ni kaingungot ta kadakami a mamati, ti Sealing wenno Panaglantip ti kapatgan kadagiti agassawa ken dagiti annakda. Dua a lallakay nga Amerikano ti nangisaup kadagidi Lorimar ken Arvin Salaknib. No napaglalantipen ti maysa a kaamaan, agdedennadanto met la a sangaamaan iti maikadua a biag—Families can be together forever. No makapudnoda amin. Dayta ti kangrunaan a gapu iti agtultuloy pakaipatpatakderan dagiti templo iti sangalubongan.
Inagapadko pay ti pannakabingay ti Dhahran Ward iti innem a grupo ta saan a mapalubosan iti Saudi ti dakkel a grupo, kas iti Ward. Duapulo-ket-lima ti bilang ti maysa a grupo, ket maysaak kadagidi Assistant Group Leader. Sumagmamano nga aldaw kalpasan ti isasangpetko a naggapu iti bakasion, natudinganak a home teacher dagidi Rigby—malagipyo daydi nagpitikak, a anakapabasolak iti maysa a singsing? Kabatbatang idi daydi Brother Stirling Rigby a First Councelor ti Arabian Peninsula Stake Presidency. Daydi sigud a Bishop Henderson ti baro a presidente. Kaduak idi ni Efren Sorilla, a naammuak itay nabiit a nagserbi a Regional Representtative idiay Filipinas. Semi active idi, agingga nga ininterview ni President Rigby.
Malagipko la unay ti nasao kaniak ni President Rigby iti naminsan: You will be one of the leaders in the Philippines,” a diak idi inkankano.
Daytoy pay: House sitting.
Agbantay iti balay ti pamilia dagiti mapan agbakasion iti America.
Siak ti napusgan nga agbantay iti balay ti pamilia daydi Brother Yearsley. Awan ti aramidem no di agbantay iti rabii. Ngem diak ammo a masapul pay gayam a dalusam. Ken pukisam dagiti ruot iti aglawlaw.
Iti naminsan a panagpasiar daydi Bro. Asuro, nadlawna ti pagattumengen a ruot. Imbagana a masapul a pukisak. Ti rigatna, awan ti panawenko iti ekstra nga aramid; ngem kapilitan nga aramidek. Iti daydi ketdi a balay ti immuna a nakangngegak iti cassette tape ti Carpenters. Napintas, ket inarborko ti maysa.
Adda nasalawko a bisikleta a racer a para lako. Daanen ngem ginatangko, ken imbagahek.
Adda napateg unay a di mabalin a libtawak. Daytoy ita ti ibilangko a kapatgan a material a banag a nayawidko, a bunga ti panagpitpitikko.
Ginatangko idiay Al Khobar. Makitkitak pay la ti langa daydi nanggatangak, a sumango iti laud ket nakasilsilap dagidi kubiertos, ngem naipangruna daytoy tinidorko: isu ti kalinisan.
Tinidor!
Wen, TINIDOR!
Daytoy laengen ti nabatbati kadagidi adu met a nayaw-awidko. Saan a balitok a kas kadagidi kuentas nga agsisinsin ti kaingungotko ken da Lingling, Mimi, ken Chichi. Nga in-inut a napukawda. Daydi kuentas ni Samar, ginurnotda iti tengngedna idiay Plaza Miranda, Quiapo, Manila. Sa daydi Rayban a ginatangko a para kaniak, rinabsutda manipud iti bus a naglugananmi; diak la impagarup idi a pati Rayban ket paginteresan pay daydi labus a limmagto iti tawa ti bus tapno magaw-atna.
Wen, ti tinidor. Iti kaadun ti nagakar-akarak manipud idi mayawidko idiay Montalban agingga ditoy Townhouse a yanmi ita, adda pay laeng! Daydi parisna a kutsara, nairaman a naibasura idi nagibellengda iti basura idiay kosina. Nabayag a diak nailiwliwag daydi parisna a kutsara; nagpungpungtotak a diak masinunuo ti pabasolek, ken maitudo no asino ti nagbiddut a nangiraman iti naibelleng a basura.
Gagangay laeng daydi a kutsara. Naaramid idiay Japan, awan ti ar-artena, stainless a nakalinlinis.
Adu ti kobiertos idi nga inyawidko. Ngem daytoy laeng ti naisalsalumina. Sayang daydi a kutsara, ket daytoy la tinidor a parisna ti nabatbatin kadagidi babassit a banag a naggapu iti pitikko!
Isu a kunak, daytoy ti bassit ngem nakallalagip a pakalaglagipak iti pitikko!
Adda gayam pay maysa a suratko iti daydi tatang, a nangilawlawagak iti naawatko a surat ni kaingungot maipanggep iti pannakaaksidenteda ken ni Dondon. Nayospital ni Dondon ket naagapad ni Samar ti kuarta nga impaw-itko a maigatang koma iti sangkadisso a talon idiay Santa Maria, Ilocos Sur; malagipko laeng a nakagatangkami met la iti sabali a talon, nga agingga ita, ket taltalonen pay la ni Insan Patring; tinawen nga agpaw-itda iti bagi ti talon, a da Lingling ti umaw-awat.
Adu pay a surat ti di naagapad ditoy, nga adda iti libro a nagadawak kadagiti insurastko ditoy.
Gapu iti kumarkaro a krisis iti Aramco, agdadanagkami amin a trabahador ta amangan no dakamin ti sumaruno a ma-surplus. Isu nga adda dagidi gundaway a pinadpadasko ti agaplikar iti ruar ti kompania. Ngem dinak pinalubosan daydi kunak a superbisor, daydi Mrs. Arlene, a puon ti panagkinnagat ti saritaanmi. Nakalawlawag idin ti panangidumdumana iti sabali nga emplerado.
Agingga nga iti maysa nga aldaw, nakaawatak iti surat. Daytoy ti sangabukel a surat:
ARABIAN AMERICAN OIL COMPANY
Dhahran
M210-3, Al-Mujamma
January 18, 1986
Mr. L. G. Tabin
Badge #187834
Dhahran
Dear Mr. Tabin:
Recent changes in the Company’s operations have caused a reassessment of corporate manpower requirements. As a result the services of certain individuals within various departments have been identified as no longer required by the Company.
Unfortunately, your services have been identified as no longer needed by this department. Efforts will be made in an attempt to determine if your skills can be used in another department in a position for which you may qualify. If these efforts are unsuccessful, the Company will regretfully terminate your employment effective March 23, 1986.
In accordance with Saudi Arab Government directive, it is necessary for all employees possessing I.D. card for restricted areas to turn over such cards upon receipt of this letter. Therefore, if you have an I.D. card for restricted areas, please give it to the individual giving you this letter. You should retain your regular I.D. card for access to community facilities.
It is suggested that you contact Ali Al-Hamlah, telephone 874-3434, regarding the details of your final processing. Please acknowledge receipt of this letter by signing in the space provided below.
We wish you success in your future endeavors.
_________________
A.R.AL-AHMED, Manager
Central Community Services Dept.
Acknowledged: ______________ ___1/20/86____
Employee Signature Date
Naglulokak idi mabasak ti surat. Nagdadarison ti napampanunotko. Kasano pay ti balay a diak nabayadan?
Iti nabati a plaso a panagtrabahok iti Aramco, pinadasko ti amin a kabaelak a nagsapul iti akarak. Ngem tulengda amin. Pati ti inaplayak idiay Bahrain.
Naimbag pay ni Manolo Naagas ta nakapanaw iti Dhahran sakbay a na-surplus. Nakaakar iti maysa a kompania a saanen nga iti Dhahran. Idi agangay, nakapan idiay Calgary, Alberta, Canada, nga isu ti nanagpalabasanna iti naudi a panawenna agingga idi Septiembre 13, 2023 nga ipupusayna.
Uray pay daydi President Henderson ti Arabian Peninsula Stake, nagpupudotanda.
Pinagsublida idi adda naduktalanda a video cassette ti simbaan idi agsublida manipud iti panagbakasionda.
IMPALAWLAWKO TI PANAGKITAK sakbay a nagluganak iti mangitulod kaniak iti airport. Simmuyop ti tartaraudi ti lamiis kadagiti dapan ken dakulapko. Nakadagdagsen dagiti dapanko a nangiturong kaniak iti eroplano bayat ti ikakayab ti desert storm.
Immangesak iti nauneg idi makatugawak. Nagparang ti Montalban iti mugingko, ti pamiliak...
(Maituloyto)
Napalabas a paset: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 33 |
