ALLON TI BIAG: Walo A Dekada A Panagdaliasat (35) 3
NOBIEMBRE 25, 1994 idi agluasak idiay NAIA, segun iti journal-ko. Nakallalagip a padas ta no namin-anon a rimmuarak iti Filipinas, idi laeng a nakaing-inget ti panangsitarda kaniak iti airport, manipud iti baggage check-in agingga iti boarding section. Tsinekda ti bagahek, ti la sinalsaludsodda, a dida met imbaga no apay. Imbagak pay a mannuratak, ken Mormon, ta dayta a balikas ti ammoda. Linukatan pay daydi naudi a tao ti oil vial-ko ket inlawlawagko ti usarna kadagiti LDS. Saan a para iti ania man no di ketdi pangbendision kadagiti adda parikutna.
Napanunotko idi nga amangan no nagbiddutandak a ‘tagaruar’ gapu iti kamisadentrok a patig a sabungsabongan. Diak malagip no apay a daydi ti imbadok ket adda met koma sabali.
Wenno gapu ngata, aya, ta kapaminduakon ti rummuar iti uneg ti makatawen?
Diak ammo no ania a gapu, ngem madanaganak idin. No ager-errado, sayang ti kuarta ni Marilou nga inutangko. Pangalaak pay no kua ti pagbayadko?
Napigsa ngata ketdi ti naulimek a kararagko ta pinalubosandak met laeng. Nagpadesepensar daydi naudi a nangsita kaniak.
Ngem sabali manen a parikut idi addaakon iti airport ti LAX wenno Los Angeles. Alas nuebe media idi iti bigat, segun iti journal-ko. Inawagak daydi Manong Severino Lazo; naimbag ta adda nabatbati a sensilio iti naurnongko idi agpitpitikak idiay Dhahran?
Namindua a nangitinnagak iti sensilio iti telephone booth, nga awan ti simmungbat. Iti maikatlo, ken maudin a sensiliok, indawdawatko, ‘Apo, sungbatannak koman ni Manong Verin!’ No saan, diak ammon no kasano a makadanonak. Adda met ketdi adres ngem awan ti pagbayadko iti taksi!
Ay, Apo! Nakaangesak iti nalukay ta daydi Manong Verin a mismo ti simmungbat. Gapgapuna kano iti diak malagipen no sadino.
Adda bassit nga ekstension iti likud ti balayda idiay Torrance, California a nairanrana a nagbakante ta adda napanan daydi barona nga agdidian ket sadiay ti nangitarusanna kaniak. Sabado idi. Ay, tumulang ti lamiis! Bunga daydi ti naglabbet a bannog ken bisinko ta sangsangkabassit ti impakanda idiay eroplano. Naikawaak la unay iti lamiis iti Torrance ta nadagaang latta idiay Montalban uray no asidegen ti Paskua idi pumanawak.
Uray no nakayanakak ti kinamanagbabainko, inkidemkon idi yawisda ti pannangan. Uray no idi la nga agam-ammokami iti daydi Manang Prescilla Lazo, nariknak met ti kinasayaatna.
Idi agpalpalpakami, adda nataldiapak a telephone directory iti abay ti teleponoda.
Inukradko ti direktorio idi maaddaanak iti gundaway. Kinitak no adda simbaan ti LDS iti asideg. Naipagpagasat, ta adda! Alas onse iti aldaw ti Sacrament Meeting iti Carlson 1st Ward.
Iti kabigatanna, impakadak ti papanko pannakimisa kalpasan ti adda ladladawna a panamigatmi.
Nagdamdamag daydi Manang Prescila maipanggep iti LDS. Innalak daydi a gundaway a nangistoria no kasano a nagmiembroak iti Ti Simbaan ni Jesucristo dagiti Santo iti Ud-udina nga Aldaw, a nalatak pay la idi iti awag a Mormon. Awan ti nadlawko a naisalumina a riknada.
“Bay-am ta idagaska,” kinuna daydi Manong Verin. “Adda daw-asek biit ket dagasenkanto.”
Maipalagip nga idiay Indio, California ti nakimisaak iti daydi immuna a yaayko iti America. Maikadua ti Carlson 1st Ward.
Nalag-an ti riknak no makasuknalak iti simbaan iti tunggal Domingo. Kas man la nagdakkel a dagensen ti mapukaw ket malipatak dagiti parikutko iti aglawlaw. Maipalagip a kalpasan ti panangirarem kaniak ni Bart Wiscombe iti danum ti bautismo, naglukaten ti sabali a lubong iti biagko.
Iti Carlson 1st Ward, adda saggaysa a miembro a saan a Puraw; diak pay la idi kabisado ti paggigidiatan dagiti nagtaud iti sabali a puli ken kadagiti Puraw. Iti daydi damo a papanko idiay Mecca, California, nadlawko a dagus a saan nga Ingles ti naipangruna a lengguahe dagiti tao—Español, wenno EME a naammuak idi agangay. Iti Carlson, Ingles, ket nalaing amin nga ag-Ingles dagiti saan a Puraw.
Iti rabii, inkuyogdak dagiti Lazo a nagatendar iti birthday party idiay San Diego, California. Awan pay idi daydiay kunada a maysa a kapintasan a templo idiay San Diego; kayatkonto met koma ti mapan ag-temple idiay.
Iti Lunes, impannak daydi Manong Verin iti CESTA Staffing Services. Naragsak daydi Jasmin Apostol nga Ilokana a nangasistir kadakami. Dinamagna no ania ti kaykayatko a pagtrabahuan, Care Center wenno Warehouse. Awan ti ammok maipanggep iti Care Center ngem iti awengna, nalaglag-an ngem ti Warehouse.
Ken adda idi bassit a ‘pannakkel’ iti mugingko, idi malagipko ti singsing a sa la mauksot tunggal agdigosak manipud idi narugian a mayusong iti pattungaganko. Warehouse laeng ti pagtrabahuak? Nagkallasawan iti ubbaw a langit ti namnamak a makastrek iti nasayaat a trabaho iti America!
Ngem dudua ti naited a pagpiliak. Pinilik ti immun-una. Panagkunak, dakkel daydi a biddut!
Pinag-fill-up-nak daydi Jasmin Apostol iti adu a papel.
“Puwede ka nang magsimula ngayon!” kinunana idi maawaganna ti imbilangko idi damo nga impierno a trabaho!
Inikkannak iti calling card. Imbagana a no kas pagarigan agsapulakto iti sabali, umawagak latta.
“Maiparit ngem adu ti pamuspusan,” kinuna daydi Manong Verin idi dinamagko no apay a di dinamag daydi Jasmin Apostol no adda green card-ko.
Nakapaspasig kaniak daydi Manong Verin. Nariknak man ti nalablabes pay a kabsat nga impariknana kaniak. Nasaona nga adda kano pay la panagkabagianmi, ta Santo Domingo met ti puon daydi Lelong Undo? Nasayaat met daydi Manang Priscila Lazo, ken daydi balasangna.
Diak sa pay ketdi nasarita nga immuna a nagkikitakami kadagiti Lazo idiay Quezon City a yan ti balayda iti naminsan nga adda paskenda; adu a mannurat ti naawis idi. Nagdakkel a tao iti panagkitak idi iti daydi Manong Verin, ta malaksid iti talaga a kinatayagna—pagat-abaganak sa la idi—makapakessen iti rikna ti kinadaeg ti pagtaenganda. Napintas ti teggedna idi idiay Bureau of Custom. Dakkel ti pakaigidiatan ti balayda iti Torrance, California a saan unay a nadaeg, ngem nasayaaten ti biagmo no adda balaymo iti America, nangruna iti California.
Indagasnak daydi Manong Verin idiay 3141 Euclid Avenue, Lynwood, California nga address ti Crystal Care Center.
“Makitam dagidiay sapatos?” kinunana idi un-unorenen ti daan a Chedengna ti naulimek a Euclid Avenue. Intudona dagidi dua a sapatos a naibitin iti waya ti elektrisidad iti batog ti tawa. “Ipakitana nga adda natay dita... pinatay dagiti gangster,” kinunana. “Agannadka no agpaspasiarka.”
Nakawangwang ti ruangan ti pasilidad nga addaan iti dua nga agsabat a dadakkel a nababaked a landok a rehas. Mawidawidan iti kanawan ti dua a grado a pasdek, a naisina iti immatiddog a kangrunaan a pasilidad iti amianan. Adda dakkel a nangisit a buringetnget a babai a mangluklukat iti naipideg a dakkel a mail box iti sango ti agdan.
“Are you a new resident?” dakkel ti timekna idi siripennak iti apagbingngi a tawa ti Chedeng.
“He is your doctor!” insungbat daydi Manong Verin, sa nagayek-ek.
Panglawaen ti nagbaetan ti nasao a pasdek ken ti masango a sanganayon a pasilidad. Linakub ti natayag a pader, nga adda sumagmamano a babassit a balbalay iti laud.
Adda dua a kotse a nakaparada iti kanawan. Inyabay daydi Manong Verin daydi Chedengna.
Adda dua a baseng a naibuang iti ridaw; langada ti maul-ulaw a nangpennek ngata no asino ti simmangpet.
Adda nagsardeng a nangisit nga SUV iti sango ti ridaw.
“Hi, Emy!” nagkurno dagidi dua nga arigda ti agtatapaw a kararua. Saan nga inkaskaso ida ti nakablaawan ta naiturong ti imatangna kadakami.
“Ikaw ba’ng padala ni Jasmin?” dinamagna ti naganko. “Tuloy kayo!”
Pagallapayagko ti tayagna, pagattengnged daydi Manong Verin. Maitimkam ti kanayon a panagdardarasna. Naparagsit. Pilipina latta iti tigtignay ken taktakderna. Pattapattak nga agngalay ngata nga uppat-a-pulona.
Sumsumrekkami pay la iti pasilidad, alidukdokenakon! Kumutikot iti agong ti ingel ti sigarilio. Daytoy sa ketdi daytay kunak a dakkel a biddut!
Adda dagidi nangsipsiput kaniak. Naipangruna ti panangkitkita kaniak daydi Igay a natimbukel ti bagbagina, a basbassit ngem siak. Kasnak man la al-alunosen!
Mariakosina!
“Anusamon,” inyarasaas daydi Manong Verin idi nadlawna ti panagsarugaddengko. “Naimbagto la no addan papelmo.”
Agaabay ken agsisinnango dagiti kuarto a sagdudua ti kamana; sabali la ti sangkaputed a silpona iti amianan. Nasurok nga innem-a-pulo dagidi matartaraken a residente wenno pasiente nga adda an-anayen ti bagi wenno utekda, lallaki ken babbai. Pilipino ken Indonesian dagidi stay-in a trabahador ti pasilidad. Mehikana daydi maymaysa a labandera, ken janitor metten. Isu la ti saan nga stay-in, ta adda pay sabali a trabahona.
Nakitak a dandani amin a residente, nakaammal wenno nakaipit ti ramayda iti ‘umas-asimbuyok’ a sigarilio; ammoyon, a, manipud idi insardengko ti agsigarilio, kabusoren ti agongko ti naingel.
Adda dagiti agudaod iti atiddog a pasilio ti pasilidad. No makadanonda iti murdong iti amianan, agsublida manen, susop a susop iti sigarilio. Babai ken lalaki. Neurotikoda amin. Dagiti dadduma, dadakkel ti kayangda iti dining hall, a naipigket dagiti nabullad a matada iti nakamulagat a telebision iti salas ti pasilidad bayat ti panangpaasimbuyokda iti agongda. Adda dagiti mangkurkuriro iti mangimaton iti opisina, agdawdawat iti sigarilio, wenno dumawat iti pauna ti allotment-da iti makabulan, nga igatangda iti kayatda iti kantina iti ruar ti pasilidad. Saan a lock-in ti pasilidad ket nawaya dagiti residente a rummuar. Mestiso ngem bassit a Filipino daydi Martin a kurkuriruenda; isu ti Assistant Administrator ken drayber payen wenno baumbaonen ti akinkukua.
Agassawa a Filipino ti akinkukua. Nars daydi Emy Cananea, daydi Zack a lakayna ti mangiturturong iti parmasiada, a paggapuan metten ti agas dagiti pasiente wenno Residents. Sagggaysa dagidi pasiente iti doktor wenno nars a mangsarsarungkar kadakuada; inaldaw dagiti dadduma, wenno linawas, wenno binulan depende iti kagrabe ti sakitda. Naipaima iti pasilidad ti pannakasaluad ti salun-at, taraon, ken ti kuartada.
Adda daydi maysa a lalaki nga adda agtiltillayon a plastik a botelia iti siketna nga adda naisukbit a tubo iti sinturerana, a kumamang iti sellangna. Natingra nga amarilio ti maur-urnong iti daydi plastik.
Nangrugiakon a dagus! Imbaga daydi Manong Verin a yegnanto dagiti kargak. Innem a gasut ti sueldo dagiti staff iti makabulan, free board and lodging.
“Tumulong ka dito sa opisina, Mang Lorenzo,” kinuna daydi Emy. Inyam-ammona daydi makanawanna a Pinay—Mekene Abe, kunata lattan, ta Kapampangan, a diak masinunuo no ania a talaga ti puestona iti pasilidad ta daydi met Martin ti Assistant Administrator. Nataytayag ngem ni Emy, nadlawko a dagus iti damo pay la a panagsarangmi, nga adda sumsumngaw nga ang-angin iti tuktokna. Adu ti sinasaona ngem dagiti la imbaga ni Emy ti nagbati iti lapayagko. ‘Moyo, siak daytay saan a nalaka nga itayab ti angin, ammoyo ti kayatko a sawen? “Kapag oras ng kainan, sa umaga, tanghali at hapon, ikaw ang magbibigay ng gamut ng mga pasiyente,” insilpo ni Emy.
“At itanim mo sa utak mo, Mang Lorenzo,” insalpika daydi nalaing a Mekene Abe, “America na dito!”
Ammok, kunak koma, ket Ilokanoak nga awan surok ken kurangna! Ta naawatak ti kayatna nga ipaawat. Ngem diak binawbaw-ingan, a kasla diak nangngeg, ket impigketko dagiti matak ken ni Emy a kasla nakapaspasnekak a dumdumngeg kenkuana uray no insardengnan ti agsao ket adda bukbukitkitenna iti bagna.
Adda Pinoy a mestiso a nangisangpet iti residente. Nangato ti timidna ta pamandeken, pangatiddogen ti subsobna, kasla nabayagen a di nagaraban ti getteng ti apsay a buokna. Martin ti naganna ken diak malipatan ti naaweng a timekna. Nasayaat met a kasarsarita ken nalawag ti rupana a nakidinnakulap kaniak. Nadlawko a dagus nga ad-adu ti ammona ngem daydi nalaing a Gilda—ne, nasaok met ti naganan! Iti damo pay laeng, ammokon nga agkatunosankami.
Inggunamgunam ni Emy ti panagannadko sakbay a pimmanaw. Adu kano dagiti nasikap a residente nga aginsusubo iti pildorasda, ngem ikabilda la iti sirok ti dilada sadanto yula no saanen a kumitkita ti nangted. Adda pay mangitugot iti naited a pildoras iti kuartona. Makapatalek no agsasao, ket ibagana, a kunam la no awan ti korona ti ulona no agsasao, a kanennanto no madamdama. Ngem kuidaw, dina met in-inumen wenno kankanen ti pildorasna—naduktalanda ti mano a rakem a pildoras a pinampandaganna iti punganna. Dina ngata maako a nalukay ti turnilio ti ulona.
“And this is a law,” kinuna daydi Emy Cananea idi mayam-ammona kaniak daydi Eddie Garcia—kanagnagan daydi nalatak nga artista a Pilipino—a pakikuartuak iti murdong ti kangrunaan a pasilidad, ket magmagnakamin nga agsubli iti opisina.“Bawal makipagrelasyon sa sino mang Resident.” Oras kano a maammuan ti licensor nga adda mapasamak a kasta saan la a ti staff ti maikkat, madaksan pay ti licensee ket mabalin a maibabawi ti kontratana.
Lunes ken Mierkoles ti naited a day off-ko, ngem no adda pakasapulan ti serbisiok, masapul a kanayon a nakasaganaak.
Idi naaddaanak iti panawen iti opisina, adda nakitak a telephone directory iti abay ti telepono. Nagsapulak iti kaasitgan a mabalin a pakimisaan. Ken ti kaasitgan a templo. Lukat ti Los Angeles Temple iti agsapa ti Lunes. Kinitak no kasano ti mapan, ken no ania ti pagluganan. Kinitak met no sadino ti pagibusonan iti surat.
Immay indaw-as daydi Manong Verin dagiti gargaretko iti malem.
Dakkel a nakaikawaak ti kaawan ti makiniliak, a kanayon nga agur-uray kaniak idi addaak pay idiay Filipinas, isu a dinamagko no sadino ti pakagatangan iti makinilia.
“Inton adda wayam, umawagkanto ta intanto agsapul idiay Wet Market,” kinunana sakbay a nagpakada.
Iti damo a rabiik iti pasilidad, nabayag bassit a nagsarsaritakami iti daydi Eddie Garcia. Panagkunak, agpadakami a nasuroken a limapulona idi—ne, ita man la a maamirisko manen a lakayak gayamen nga immay iti America, for good, no adda gasgasat! Adda kano met ti pamiliana iti America ngem diak naintunaran no sadino ti yanda. Diak malagipen no sadino a suli ti Filipinas ti naggapuanna. Naragsak met a kasarsarita, ngem awan sa ketdi ti inaramidko no di mangarikap iti kababalin ti tao. Segun iti panagsarsaritana, nadlawko ti angin nga agpugpug-aw iti agongna. Naagapadna a namindua a nangasawa, a kasla pagpannakkelna ti no manon ti naglasat kenkuana. Diak ammo no patiek ti imbagana a gapu ti nagsinaanda iti immuna nga asawana. Uray ti maikadua... diak ammo no ingkasarna dagidi a babbai. Linikliklikanna nga inagapad no mano ti annakna. Nadlawko ketdi a kabisadona ti pay-od dagiti babbai.
Nasapaak a nagriing iti kabigatanna ta diak pay nay-adjust ti jet lag-ko. Agdigosak sakbay a mangrugiak nga agtrabaho iti alas seis.
Mariakosina! Nalamiis la ngaruden ta panawenen ti Fall idi ket dandanin mangrugi ti Winter, awan pay ti heater ti danum! Mailadoka a dina oras! Numona ta shower pay; itayam ‘ta bagim iti arigna yelo a danum! Awan timba a pagtayaan iti danum ta tarastasek koma ti agbuyat. ‘Nia payen, digosen, a, ti wak ti namay-ak! Kasla agmakinilia ti inaramidko. Mano la a sabon ken kusukuso ken kuskos, ken balnaw! Agngasibakon iti nalaus a kuyegyegko! Naimbag ta idi mabungar ti riknak, simngaw met la ti pudot ti bagik.
No idiligmo ti lamiis idiay Los Angeles ken ti lamiis ditoy Utah, awan ti pakaikarkarian ti immun-una. Ngem kanayon a napudot ti danum ditoy ta saan a maaw-awan ti heater. Ngem gagangay ti saan a nairuam nga agdigdigos iti nalamiis, agkuyegyegka, a, a dina oras! Diak malagip no adda sabali a banio dagiti residente, ngem no awan, ay, ket diak ammo no nabengbengbeng ti kudilda ngem siak ket didan ikankano ti lamiis! Wenno saanda ketdin nga agdigdigos!
Kas nasaokon, naisaangak iti opisina. Agsungbat iti telepono ken tinulongak daydi Martin nga agited iti agas dagiti residente.
Indaw-as daydi Manong Verin ti nabati a gargaretko, a nambaranna a nangipadag nga inawaganna ni Kompadre Diony Bulong idiay Bannawag ket impadamagna ti situasionko iti Crystal Care Center.
Iti kabigatanna, inawagak daydi Bro. John Ball. Dinamagko no naawatna met la daydi paset ti Alma ti Doktrina ken Katulagan nga in-fax-ko. Impadamagko met ti agdama a kasasaadko.
Immawag daydi Jasmin Apostol iti opisina ket siak ti nakasungbat. Napagsaritaanmi ti panangpetision ni Emy kaniak. Imbagana nga agurayak iti tallo a bulan ket no awanto pay ti resultana, kitaennanto ti maaramidna.
Adda gayam maysa pay nga Ilokana a kaduami, daydi Letty Pichay. Naglusulos iti daydi nga aldaw ta mapanna danonen ni lakayna idiay Hawthorne.
Dinamagko iti daydi Martin no mabalinko ti umakar iti kuarto a naggapuan daydi Letty Pichay, ta mayadayoak koma iti makasael nga ingel. Kasta met a mangrugin a kasemsemko daydi Eddie Garcia a kaduak iti kuarto. Nadlawko nga adda dagidi ipangpangrunana a residente. Sutilstuilenna pay daydi Julie. Adda pamuyaan, a no saan koma nga inaplat ti utekna, wenno kunata laengen, agtatapaw a kararua, adu la ketdi koma ti balla a mangsaepsaep iti pay-udna.
Saan a nailimed kaniak daydi agtatapaw a kararua. Naipangruna ti dekketna iti daydi Eddie Garcia. Idi damo, impappapanko a tultulongan laeng ti kakuartuak a makalipat nga agbibiag iti pasilidad.
Naminsan, maal-alakon ti turogko idi adda agin-innarasaas a simrek iti kuarto. Daydi Eddie Garcia ken daydi Julie a kunak nga agtatapaw a kararua, a nakitak iti suli dagiti matak.
Nalagipko ti inggunamgunam daydi Emy idi serserrekko iti Crystal Care Center.
Inulitko ti dawatko iti daydi Martin ta amangan no diak maliklikan ti agsalsala iti panunotko a maibusor iti ar-aramiden daydi Eddie Garcia. Awan ti nalawag a sungbat daydi Martin.
Kadagiti simmaruno nga aldaw, naibatangak iti kosina a kaduak daydi Danny nga Indonesian a kosinero. No saan nga aggalip iti patatas, ag-mop iti dining hall. Naipalagip daydi panagdaldalusko iti kasilia idiay Evangelista; sa kasimbronko la unay ti ingel dagiti residente a kasla simborio nga agpayubyob. Kasdiay gayam ti riknam no sigud nga agsigsigarilioka sa isardengmo, kas met la saanen a sigud nga arigna simborio ti agongmo.
Immawag ni Marilou, ti kasinsinko a nakautangak iti sangaribu, malagipyo? Naragsakan iti isasangpetko ken ti kaadda ti trabahok. Inistoriana met ti problemada idiay Mecca ken Indio a yanda nga agkabsat ken ni Miguela.
Inawagak met daydi Manong Verin ket imbagak ti day-off-ko. Imbagana a sukonennakto.
Kasta met a saanak a nakaatendar iti miting ti simbaan ta diak ammo ti yan ti kapilia. Immuna nga immawagak iti Bradfield, ken sinarungkarak, ngem para kadagiti Samoan laeng. Nasao dagidi agassawa a Sinc a mabalin nga iti Downy 1st wenno 4th ward, ken iti South Gate, ti pakimisaak. Ti naudi ti mabalin, a daydi Bishop Langton ti agdama a bishop. Mabalin a makaatendarak iti dinomingo ngem maysa laeng a miting. Mabalin a Sacrament, wenno Sunday School, wenno Priesthood. Kasla idi idiay Dhahran.
Inawagak ni Miguela, ket imbagak a mabalinda ti umawag iti rabii idiay opisina.
Sakbay ti panagpakape kadagidi residente iti malem, imbaga daydi Eddie Garcia a nalabit a diak makapagbayag nga agtrabaho iti Crystal Care Center. Diak ammo no ania ti namkuatanna a nagkuna iti kasdi. Impadamagko kadagidi katrabahuak nga Indonesian; daydi kano Emy ti addaan iti maudi a sao.
Adda dagidi gundaway a kasla kiniwar a binugbog ti utekko. Ay-ayek a saan ti bagik. No dadduma, agsala ti panunotko kadagiti tao a mabalin a makatulong kaniak, iti baet ti kaadun dagiti nagpatulongak. Ngem masapul a maaddaanak iti legal a papeles tapno matungpal ti arapaapko. No manen, malagipko daydi sangapulo a pisos a dinawatko iti daydi tatang a pinagpletek a nagpa-Manila... malagipyo pay? Ita, addaaakon ditoy.
Daytoy kadi a kita ti biag nga inar-arapaap dagiti agpanggep a mangalut-ot kadagiti dapanda iti pitak? Kastoy kadi ti kita ti biag iti America, a dimo kunaen a gapu ta adda diplomam manipud iti nalatak a pagadalan iti Filipinas, nga uray no kunam pay nga addan mastermo, aginggaka laeng iti kastoy a trabaho?
Ania a talaga ti America? Kaniak idi, maysa a palso a paraiso kadagiti kas kaniak. Malagipko man ita dagiti agbibiag iti daydi saritak a Taaw Ken Daytoy a Babilonia. Mariknak met ita ti panagkatangkatangko idi iti taaw a kasla awan ti parola a mangitunda iti nalawag a sangladan.
Inwaksik ti lidem a mangdaldalungdong iti namnamak ket imbaw-ingko iti positibo a panirigan. Imbes a pagturayek ti uppapay, apay a diak aramaten ti napintek a panangimutektekko iti aglawlaw ket aramatek a timonko nga agaramid iti nasayaat? Saan kadi a ti kangrunaan a gapu ti kaaddak iti yanko ket tapno palawaek ti panirigak iti aspeto ti biag?
Kunak: usarem daytoy a tukad a sumalpa iti nangatngato a pangal ti biag.
Imbaw-ingko, ti panunotko iti Mannakabalin. Nagtalinaed iti panunotko ti pannursuro ti Simbaan.
Nasapaak a nagriing iti agsapa ti Disiembre 9, 1994, gapu ta para rabiiak iti daydi nga aldaw. Inkeddengko ngamin ti mapan idiay templo ti LA. Ken isu met ti panangrugi dagidi agassawa nga Arturo ken Hilda a naggapu idiay Bataan.
Sakbay a rimmuarak, inawagannak ni John Ball maipanggep iti index ti D&C (Doctrine and Covenant) ken PGP (Pearl of Great Price). Imbagana nga ipaw-itna kaniak ngem ninto Sinamar idiay Montalban ti umawat iti bayadna.
Nagluganak iti Bus Line 60 iti Long Beach Blvd. a nagtungedan ti Euclid Ave. Nagtransperak iti Broadway Blvd. iti Bus Line 4 a mapan iti nakaat-atiddog a Sta. Monica Blvd., a lumabas iti LA Temple (10777). Dakkel a templo.
Sesion iti alas dies ti inatendarak. Dakkel a kuarto ngem duapulo-ket-limakami laeng; sangapulo a priesthood holders ken sangapulo-ket-lima a babbai. Idi malpas, dimmagasak a gimmatang iti temple garment nga aggatad iti $3.45. Dimmagasak pay iti bookstore ti Simbaan iti ballasiw ti kalsasda ngem saanak a gimmatang iti libro. Gimmatangak ketdi iti Los Angeles Times, a $0.35.
Atiddog ti biahe nga agsubli ta inabutnak iti dua-ket-gudua nga oras gapu iti trapiko.
Dinanonnak daydi Emy iti opisina idi mangrugiak iti rabii ta immuestrana ti aramidek.
Ken dinamagna no kayat ni Sinamar ti maesponsoran met nga umay agtrabaho. Imbagak a mabalin siguro.
Nga awan idi iti panunotko iti mabalin a mapasamak kadagiti ubbingmi; pati ni Jojo a buridek.
Ngem iti rabii ti Disiembre 10 a panagtrabahok manen—malagipko man ketdi ita, a panangisursuratko itoy, a kasta a petsa idi 1962 a rimmuar ti Allon ti Biag nga immuna a daniw ken kaunaan a gapuanak iti Bannawag—kinumprontanak daydi Eddie Garcia. Kasla kayatnak a talaga a maikkat iti trabahok. Inawaganna daydi Emy ket imbagana a diak ar-aramiden ti trabahok a kas guardia ken agnasnas iti baldosa ken iti kasilia. Inawagannak a dagus daydi Emy Cananea, a makaung-unget. Ngem idi nagpadespensarak, ken imbagak ti panangpalubos daydi Eddie Garcia a maturog daydi Julie iti namindua iti kuartomi, kasta unay ti ungetna. Innayonko pay ti panangibaga daydi Eddie Garcia a mabalin a saanak nga agbayag iti trabahok. Gapu iti daydi a pasamak, nagyamyaman kaniak daydi Emy ket imbilinna pay ti panagsiputko iti di nasayaat a mapaspasamak iti pasilidad.
Iti malem, nalag-an ti riknak a napan nangibuson iti suratko ken ni Sinamar iti Compton Store iti Long Beach Blvd., a nambarak a gimmatang iti lima paris a medias. Natalgeden ti riknak iti pannakalawlawag ti kinatao daydi Eddie Garcia: maysa kadagiti kappi iti takdang. Piman!
Nupay adda dua a residente a nagriri sakbay a naiwakasko ti trabahok iti rabii, naturogak iti maysa nga oras ket gudua saak namigat ken nagsukat a mapan makimisa. Uno singkuenta ti pinagpletek nga agpapan ken agawid a nakimisa iti South Gate Ward. Nasasayaat dagidi miembro a nangpasangbay kaniak.
Ngem idi makaawidak, nadlawko ti naipangruna a gura kaniak daydi Eddie Garcia. Diak masinunuo ti gapuna. Impapanko a gapu ta iti uneg ti dua nga aldaw a kaaddak iti opsina, naawatko ti pammalubos nga ag-day-off-ak iti Domingo, ken isu met ti pannakaawatko iti surat ni Sinamar. Ken insurotdak pay, a kaduak ti sumagmamano a trabahador, dagidi agasssawa nga Emy ken Zack wenno Noli iti maysa a pasken ti HOP idiay Lakewood. Inikkandakami a saggaysa iti suiter.
Naammuak laengen kalpasan ti tallo nga aldaw, idi Disiembre 14, nga imbaga ni Emy Cananea iti daydi Eddie ti panangpaturogna iti daydi Julie iti kuartomi.
Isu met ti isasarungkar da Miguela ken daydi Elmer a mangala iti paw-it ni Herman.
Iti sumuno nga aldaw ti yaawag kaniak daydi kamannurat nga Arsenio B. Cortes nga adda met iti LA. Nabayag a nagsarsaritakami maipanggep iti panangawisna kaniak nga Associate Editor ti Tagalog Section ti Ang Pilipino a panggepna nga iruar.
Iti panangsukon kaniak daydi Manong Verin iti aldaw a kaawan ti trabahok, napankami iti Swap Meet a paggatangan iti nalalaka, kas iti para trabaho a pantalon, shampoo, ken dadduma pay. Isu met ti panangusarko iti Olympia a portable typewriter a ginatang daydi Manong Verin, a nangbayadak iti $20. Sinuratak ni kaingungot, ken ni Brother Delfin.
Isu met ti pannangted daydi Manong Verin ti adres ti poetry writing contest.
Iti baet ti kaadu ti parikut a nayabel iti daydi a panawen ti biag ‘toy numo, ammo met ti pasilidad a selebraran ti Paskua. Ammo met dagidi agtatapaw a kararua ti agkatawa ken mangtangad iti langit.
Adda gayam placement fee, ket siningirnak daydi Jasmin Apostol ($300)!
Saak pay la napusgan nga ag-duty iti balay dagidi Cananea idiay San Dimas para iti kasangay daydi Jonathan nga inauna nga anakda. Adu dagidi Pinoy a naam-ammok ket agduduma a padpadas ti nasagapko a damag. Idi agawidkami iti alas dose media, nabartek daydi Martin.
Iti bisperas ti Paskua, immawag ni Miguela. Damdamagenna no makapanak iti yanda. Ngem nairana nga adda riribuk dagiti pasiente. Nagalburuto daydi Alberto Herrera, a nakairamanan ti kosina. Tinulongak daydi Benny nga Indonesian idi dinarup daydi Alberto. Inawaganmi daydi Emy. Nagreport daydi Eddie Garcia iti CPMS; agrubrubuat idi a mapan idiay Las Vegas. Siak ti nanguray kadagidi taga-CPMS, ken ti ambulansia a nangala iti daydi Alberto.
Anian a padas iti Paskua! Namrayak ti immawag kadagiti Wiscombe, a nakaamamuak a naital-o ni Bart a manager iti JVC. Kasta met nga inawagak dagidi Velasco, ti sigud a Bishop ti Burgos Ward, nga adda idi idiay San Jose. Ngem immakardan, ken nagbaliwen ti teleponoda. Nagsuratak ken ni kaingungot a panggepko nga ibuson iti kabigatanna.
Iti kaaldawan ti Paskua, Sacrament Meeting laeng ti serbisio iti simbaan. Intuloyko ti panangisaganak iti fotenote ti D&C. Immawagak pay iti eskuela da Sinamar, a nalipatak nga awanda idiay ta Paskua ngarud!
Makabannog ti agbiag no kastoy latta. No dadduma idi, mapampanunotko a kasdi latta ngatan ti kaipasangak; agar-arapaap iti ubbaw? Masapul idin a mai-renew ti pasaportek, sa ti pay sueldok, ti SS, pannaka-sponsor, ken dadduma pay. Kasta met ti awis daydi Emy a yaay ni Sinamar. Makauraykami ngata iti makatawen, wenno makapagppautkami ngata ditoy, ken maalami ngata dagiti ubbingmi?
Masapulko kano ti Social Security Card, ngem masapul kano nga adda bank account-ko sakbay a maikkanak iti SS card. Naammuak kadagiti agassawa nga Arturo ken Hilda Roxas a nalaklaka ti mangala idiay Carlson. Ibagam laeng a manglukatka iti bank account.
Inawagak daydi Manong Verin, ta kuyogennak a mapan iti SSA. Nagpakadaak iti daydi Martin. Alas onse media idi simmangpet daydi Manong Verin. Nangaldawkami iti balayda iti alas dose sa iti ala una kinse, napankami iti SS idiay Torrance. Iti ala ona kinse, imbaga ti eskribiente nga agurayak iti maysa wenno dua a lawas.
Iti alas seis ti malem, imbagak ken ni Emy no mabalinkon nga alaen ti sueldok; iti pay la sumuno nga aldaw!
Sinangok ti footnoting ti PGP.
Awan latta ti tagtagiurayko a surat ni Samar! Ammoyon, a, manayonan ti angesko no makaawatak iti surat!
‘Nia, masurotandak met laeng?
Sa la nakaangesak iti nalukay iti kabigatanna a pannakaawatko iti maikadua a surat ni kaingungot. Nairuar ni Lingling ti exam idiay UP Integrated School. Kasta met a naawatko ti $670 nga umuna a doliares a sueldok! Ken imbaga daydi Emy nga intal-onak a kas Facility Manager! Ken ituloyna nga i-sponsor ni kaingungot.
Ket inurayko ti Baro a Tawen iti kosina! Anian a baro a tawen. Inyaw-awanko ti pannmakailiwko iti ambulabog idiay Abbarit ken dagidi agkarkaroling idiay Pinatubo babaen ti panangituloyko iti footnoting.
Adda daydi aldaw a masapul a dua a Domingo laeng ti pannakimisak ta kayat met dagidi agassawa a Roxas ti ag-off iti Domingo. Agsisinnublatkami. Naimbag laeng ta saan a nagbayag ta naibaga kadakuada a masapul nga agawidda ta maipagpagna idin ti petisionda ket masapul nga addada idiay Filipinas.
Enero 9, 1995 idi dinamagko iti daydi Emy ti panangesponsorna kaniak. Inawagak met daydi Jasmin Apostol, ket imbagana nga adda Filipino nga abogado, nga agnagan iti Amigable. Inawagak daydi Manong Verin ket impatigmaanna a diak mangal-ala iti abogado a Filipino.
Iti sumuno nga aldaw, nagtudo iti nagmalmalem. Inawagannak daydi Emy ket impalagipna a kuyogennakto iti abogado iti Biernes Trese, iti alas dies media—dagasennakto kano iti alas nuebe media. Kadagidi nga aldaw naibaetbaet ti pannakaawatko kadagiti suratda idiay Pinatubo. Kasta met nga immawag daydi Manong Verin maipanggep iti pannakapabaro ti visak.
(Adda tuloyna)
Napalabas a paset: 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 33 | 34 |
